بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار

محمّد باقر مجلسی. تصحیح محمّد باقر بهبودی و سید ابراهیم میانجی و محمّد مهدی موسوی خرسان. چاپ دوم: بیروت، مؤشسة الوفاء، 1403. ج 44 و 45 و 98، 397 + 412 + 382 ص، وزیری. 7 • نام ناشر در روی جلد و عطف جلد 44 و 45، دار احیاء التراث العربی آمده است. کتاب حاضر در شمار منابع مهم حدیثی و جزئی از آن در بارهٔ زندگی و قیام امام حسین - ع - است. این جزء، بخش دوم و سوم از جلد دهم و بخش دوم از جلد 22 کتاب، برحسب تقسیمبندی مؤلف، است؛ اما در چاپ حاضر بخشی از جلد 44 (ص 174 به بعد) و تمام جلد 45 و 98 است. تاریخ پایان تألیف جلد ه2، ربیع الاول 79 ه 1 است. نزدیک به همهٔ مطالب کتاب شامل روایات ائمهٔ معصومین - ع - است و، البته، همهٔ آنها معتبر نیست. روایات کتاب با سند و مأخذ نقل شده و گاه مؤلف در ذیل روایات به توضیح لغات آن پرداخته است. در جلد 44 و 45، مراثی و مطالبی از کتابهای تاریخ آمده و علتش این دانسته شده است که در روایات همهٔ مطالب کتابهای تاریخی نیست. آنگاه مؤلف گفته است اغلب این مطالب را روایات معتبر، که در این کتاب آمده، تأیید می کند (ج 45، ص 294). مطالب مربوط به امام حسین از باب 24 کتاب، در جلد 44، آغاز می شود و در باب پنجاه، در جلد 45، به پایان می رسد. به این بخش از کتاب، که بیش از یک و نیم جلد است، مقتل بحارالانوار گفته و معمولاً پنداشته میشود که تنها همین بخش از کتاب دربارهٔ امام حسین است. حال آنکه جلد 98 کتاب (مزار)، نیز دربارهٔ آن حضرت است و به زیارت او اختصاص دارد و از باب هجده اغاز می شود و در باب 49 به پایان می رسد. برخی از مطالب کتاب عبارت است از: امامت آن حضرت و معجزات و مکارم اخلاق او، احتجاجات آن حضرت با معاویه، آیات تأویل شده به شهادت او، خبر دادن خداوند به پیامبران دربارهٔ شهادت آن حضرت، پاداش گریستن بر مصیبت آن حضرت، رخدادهای پس از بیعت مردم بایزید تا شهادت آن حضرت، رخدادهای پس از شهادت آن حضرت، رخدادهای در جهان آفرینش پس از شهادت آن حضرت (گریستن آسمان و زمین، خسوف و کسوف و...)، مرثیههای در سوگ آن حضرت، مجازات قاتلان آن حضرت، احوال مردم در روزگار آن حضرت، همسران و فرزندان آن حضرت، احوال مختار، جور خلفا به قبر آن حضرت، وجوب زیارت آن حضرت، پاداش زیارت آن حضرت، فضیلت و آداب زیارت آن حضرت، تربت حرم آن حضرت، زیارت اربعین. بخش مقتل این کتاب بارها ترجمه شده است؛ از جمله ذیل عنوان محن الابرار فی ترجمة مقتل بحار الانوار در معجزه و مصیبت نور دیدهٔ احمد مختار، به قلم محمد حسن هشترودی تبریزی (تهران، انتشارات علمی، 1347). همچنین گزیدهای مهذب از بخش مقتل این کتاب با عنوان المختار من مقتل بحار الانوار :عرضں وٹائقی موجز لاحداسٹ ٹورۃ الحسین علیہ السّلام ، بہ اهتمام محسن اراکی، فراهم آمده است (چاپ اول: مجمع الفکر الاسلامی، 1411 ق). در بارهٔ مجلسی و بحار الانوار آثاری بسیار نوشته شده است. مهمترین کتاب دربارهٔ بحارالانوار دارای این مشخصات است: احمد عابدی، آشنایی با بحارالانوار بزرگترین دایرة المعارف حدیث شیعه (چاپ اول: تهران، دبیرخانهٔ همایش بزرگداشت علامه مجلسی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1378). مهمترین مقاله نیز دارای این مشخصات است: حسن طارمی، «بحارالانوار»، دانشنامهٔ جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل (چاپ سوم: تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، 1386)، ج 2، ص 268 - 275. همچنین رجوع شود به: محمد آصف محسنی، مشرعة بحارالانوار(چاپ اول: قم، مکتبة عزیزی، 1381)؛ حسین درگاهی و علی اکبر تلافی داریانی، کتابشناسی مجلسی ، علامه محمّد باقر بن محمّد تقی مجلسی (چاپ اول: بنیاد فرهنگی امام رضا علیه الشلام، 1370)، ص 118 - 121.

منابع

کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 70-71.