ایرج میرزا
ایرج میرزا از شاعران برجستهٔ ایرانی در عصر مشروطیت و از پیشگامان تجدد در ادبیات فارسی بود.
| ایرج میرزا | |
|---|---|
| زادروز | پاییز 1252 یا 1253 خورشیدی تبریز |
| پدر و مادر | غلامحسین‌میرزا (پدر) |
| مرگ | 22 اسفند 1304 خیابان ایران (عین‌الدوله)، خیابان پهلوی بازارچهٔ سقاباشی تهران |
| علت مرگ | سکته قلبی |
| جایگاه خاکسپاری | گورستان ظهیرالدوله، شمیران |
| در زمان حکومت | اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی |
| پیشه | شاعر |
| سبک نوشتاری | هزلیات، طنز |
| تخلص | ایرج، جلال‌الممالک، فخرالشعرا |
| فرزندان | جعفرقلی میرزا، خسرومیرزا، ربابه |
| دانشگاه | دارالفنون تبریز |
زندگینامه
ایرج میرزا از نوادگان فتحعلی شاه قاجار بود. در سال 1291 ه.ق در تبریز متولّد شد. وی به زبان‌های فارسی و عربی و فرانسوی تسلط داشت، و روسی و ترکی را نیز می‌دانست. در خوشنویسی هم دستی داشت. تحصیلاتش در مدرسۀ دارالفنون تبریز صورت گرفت و در نوزده سالگی هنگام ولیعهدی مظفرالدین شاه (1314-1324 ه.ق) لقب «صدرالشعرا» گرفت. وی علاوه بر شاعری، دبیری توانا و کاتبی چیره دست بود. دیوان شعری از وی به یادگار مانده است که بیشتر مضامین آن اشعار وطنی است. ایرج در کنار ملک الشعرای بهار یکی از مهم‌ترین شعرای دورۀ مشروطه بود. اشعار او بیشتر شامل انتقادات اجتماعی است. ایرج میرزا با اینکه از طبقۀ اشراف بود، ولی در شعرش با تهیدستان همراه بود و روح اعتراض اجتماعی در اشعارش به چشم می‌خورد. او منتقد اوضاع زمانۀ خود بود و در اشعارش از عقب ماندگی فکری مردم بسیار سخن می‌گفت. شعر ایرج میرزا ساده و روان و مشتمل بر تعبیرات عامیانه است و بدون تصنع سخن می‌گوید. او از نخستین کسانی است که برای کودکان شعر گفته است. شعرهایی مانند شوق درس خواندن، کلاغ و روباه، مهر مادر، نصیحت به فرزند، خرس و صیادن و... در زمرۀ این اشعار هستند که مطالب جذاب را برای کودکان با زبانی ساده مطرح می‌کنند. بعضی از این اشعار ترجمۀ قصه‌های ژان لافونتن فرانسوی هستند که ایرج میرزا به دلیل تسلط به زبان فرانسه مستقیما آنها را به شعر ترجمه کرده است.
اشعار عاشورایی
در دیوان ایرج میرزا دو شعر عاشورایی وجود دارد. یکی دربارۀ شهادت حضرت علی اکبر (ع) و دیگری دربارۀ شام غریبان. نگاه او به حوادث عاشورا احساسی و عاطفی است. علاوه بر این، چند شعر هم در مدح امیرالمومنین علی (ع) در دیوان او به چشم می‌خورد.
کتاب شناسی
دیوان اشعار شاهزاده ایرج میرزا ملقب به جلال‌الممالک: مشتمل بر مقدمه و قصائد و غزلیات و مثنویات. تهران: کتابخانۀ مظفری، 1311.