جون بن حوی

جَون بن حُوی، مکنّی به ابو مالک از اهالی نوبه سودان و مردی سالمند و سیاه‌پوست بود. جون مردی شجاع و جنگجو، پاک‌باز و مخلص، نبردآزموده و خبیر به ساخت انواع آلات جنگی بود.

اطلاعات اصحاب امام حسین (ع)
نام کامل جَون بن حُوی
نقش های برجسته از یاران امام حسین (ع)


زندگینامه

شیخ مفید از او با عنوان جوین یاد کرده است. [۱] طبری و برخی دیگر از جون به نام جوی نام می‌کنند. [۲] مقتل نویسان و سیره نویسان به دلیل مولی بودن وی نسب روشنی از او به دست نداده‌اند.

نقش در واقعه کربلا

او ابتدا غلام فضل بن عباس بود که امام علی (ع) او را از فضل خرید و به ابوذر غفاری صحابی بزرگوار بخشید تا در خدمت او باشد. هنگامی که عثمان، ابوذر را به ربذه تبعید کرد، او نیز همراهش بود. پس از وفات ابوذر به سال 32 هجری، جون به مدینه برگشت و به امام علی (ع) پیوست و در خاندان او ماند. هنگامی که امام حسین (ع) مدینه را به سمت مکه و سپس کربلا ترک کرد، او نیز از ملازمین حضرت بود. جون اسلحه‌شناس بود و در تعمیر و آماده‌سازی سلاح، مهارت بسیاری داشت. امام سجاد (ع) می‌فرماید: شبی که بامداد آن پدرم کشته شد، من در بستر آرمیده بودم و عمه‌ام زینب از من پرستاری می‌کرد. پدرم در خیمه اسلحه نشسته بود و به جُون که مشغول تعمیر و آماده‌سازی اسلحه بود، نگاه می‌کرد و با خود این اشعار را زمزمه می‌کرد: [۳]

یا دَهْرُ اُفٍّ لَکَ مِنْ خَلیـلٍ
مِنْ صاحِبٍ اَوْ طالِبٍ قَتیلٍ
وَ اِنَّمَا الاَمْرُ اِلَی الْجَلیلِ
وَ کَمْ لَکَ بـِالاِشْـراقِ وَ الاَصیلِ
وَ الدَّهْـرُ لا یقْنَعُ بِالْبَدیلِ
وَ کُلُّ حَی سالِکُ السَّبیلِ

آه از دوستی تو ای روزگار! چه بسا یاران و جویندگانی را که در بامداد و شامگاهت کشته نهادی. آری روزگار به جای آنان، دیگری را نپذیرد. راستی که پایان کار دست خدای شکوهمند است و هر زنده‌ای باید این راه را طی کند.

روز عاشورا

جون در روز عاشورا و قبل از نماز ظهر به خدمت امام حسین (ع) رسید و از ایشان اذن جهاد طلبید. امام حسین (ع) او را از رفتن به میدان معاف کرد و ‌فرمود: ای جون! تو در طلب عافیت و سلامتی متابعت از ما نمودی. امروز خود را مبتلا به بلای ما مکن و نیز تو از طرف من مأذونی که راه سلامت پیش گیری. جون عرض کرد: یابن رسول الله! من در ایام راحتی و خوشی در نعمت شما متنعم و خرسند بودم و در روز شدت و سختی از شما دست برنمی‌دارم. من‌ انسانی‌ سیاه‌، بدبو، بدون‌ سابقه‌ معروف‌ خانوادگی‌ هستم‌ و امیدوارم‌ به‌ افتخار شهادت‌ در رکاب‌ شما نائل‌ گردم‌ تا در بهشت‌ جای‌ گیرم‌ و شرافت‌ یابم‌ و رو سفید شوم‌. از شما جدا نمی‌شوم‌ تا خونم‌ با خون‌ شما آمیخته ‌شود. امام‌ حسین (ع) به‌ او اذن‌ داد. جون‌ به‌ میدان آمد و در حالی‌ که رجز می‌خواند، به نبرد پرداخت‌:

رجزخوانی

کَیفَ تَرَی الکُفار ضَربَ الاَسوَدِ
اَذَبَّ عَنهُم بِاللِسانِ وَ الیدِ
بِالسَّیفِ ضَرباً عَن بَنی مُحَمَّدٍ
اَرجُو بِهِ الجَنَّهِ یومَ المَوردِ

چگونه کفار می‌نگرند به ضربت غلام سیاهی که با ضربت شمشیر از فرزندان حضرت محمد (ص) دفاع می‌کند.

هم‌چنین با دست و زبانم از آنان دفاع کرده و در آخرت بدین وسیله بهشت را آرزو دارم.

شهادت

جون پس‌ از نبردی‌ سخت‌ به‌ شهادت‌ رسید. امام حسین (ع) خود را به ‌بالین‌ او رساند و چنین به درگاه خداوند عرض کرد: ”اَللّهُمّ‌َ بَیض‌ْ وَجْهَه‌ُ وَ طَیب‌ْ ریحَه‌ُ وَ احْشُرْه‌ُ مَع‌َ الاَبْرارِ وَ عَرِّف‌ْ بَینَه‌ُ وَ بَین‌َ مُحَمَّدٍ وَ آل‌ِمُحَمَّدٍ“ خدایا رویش‌ را سفید و بویش‌ را معطر کن‌ و با نیکان‌ محشورش‌ گردان‌ و بین‌ او و آل‌ محمد (ص) شناسایی‌ کامل‌ برقرار کن‌. از امام‌ سجاد (ع) نقل‌ شده‌ که‌ فرمود: بنی‌ اسد پس‌ از عاشورا، در میدان‌ جنگ‌ حاضر شده‌ و شهدا را دفن‌کردند، چون‌ به‌ جنازه‌ جون‌ نزدیک‌ شدند، بوی‌ مشک‌ از آن‌ برمی‌خاست. او در هنگام شهادت حدود 65 سال سن داشت. [۴] جون از جمله شهدای اصحاب است که نام وی در دو زیارت رجبیه و ناحیه مقدسه ذکر شده است. ”السَّلامُ عَلَی جَونِ بنِ حُوَی مَولَی اَبی ذَرٍّ الغِفاری“

منبع

مرضیه محمدزاده، شهیدان جاوید، نشر بصیرت، ص 359-361.

پی نوشت

  1. ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، 1375 ﻫ ق.، ج2، ص232.
  2. تاریخ الیعقوبی، یعقوبی، احمد بن اسحاق ( ابن واضح)، بیروت: دار صادر، 1379 ﻫ ق / 1960 م. الطبری، تاریخ الیعقوبی، یعقوبی، احمد بن اسحاق ( ابن واضح)، بیروت: دار صادر، 1379 ﻫ ق / 1960 م. الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص354.
  3. تاریخ الیعقوبی، یعقوبی، احمد بن اسحاق ( ابن واضح)، بیروت: دار صادر، 1379 ﻫ ق / 1960 م. یعقوبی، ج2، ص180 ؛ تاریخ الیعقوبی، یعقوبی، احمد بن اسحاق ( ابن واضح)، بیروت: دار صادر، 1379 ﻫ ق / 1960 م. الطبری، تاریخ الیعقوبی، یعقوبی، احمد بن اسحاق ( ابن واضح)، بیروت: دار صادر، 1379 ﻫ ق / 1960 م. الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص421 ؛ ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، 1375 ﻫ ق.، ج2، ص445؛ فرهنگ جامع سخنان امام حسین (ع) ترجمه موسوعة کلمات الامام الحسین (ع)، گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم (ع)، به کوشش علی مؤیدی و دیگران. قم: نشر مشرقین، 1381 ش.، ص453.
  4. برای تفصیل بیشتر رک : تاریخ الیعقوبی، یعقوبی، احمد بن اسحاق ( ابن واضح)، بیروت: دار صادر، 1379 ﻫ ق / 1960 م. الطبری، تاریخ الیعقوبی، یعقوبی، احمد بن اسحاق ( ابن واضح)، بیروت: دار صادر، 1379 ﻫ ق / 1960 م. الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص420-421؛ مقتل الحسین خوارزمی، خوارزمی، حسین، به کوشش الشیخ محمد السماوی، نجف: مطبعه الزهراء، 1367 ﻫ ق. ، ج2، ص19؛ اسد الغابه فی معرفه الصحابه، ابن اثیر، عزّ الدین علی بن احمد بن ابی الکرم، چاپ عادل احمد رفاعی، بیروت: 1417 ﻫ ق / 1966 م.، ج1، ص370، الاصابه فی معرفه الصحابه، ج1، ص271؛ الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، ابن عبد البر، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت، 1412 ﻫ ق / 1992 م.، ج1، ص214؛ تنقیح المقال فی احوال الرجال، مامقانی، شیخ عبدالله، نجف: المطبعه الحیریه، 1352 ﻫ ق.، ج1، ص338؛اعیان الشیعه، امین، سید محسن، چاپ حسن امین، بیروت: 1403 ﻫ ق.، ج1، ص611، ج4، ص297؛ رجال ابن داوود، ابن داوود حلی، تقی الدین حسن بن علی، نجف: المطبعه الحیدریه، 1392 ﻫ ق.، ص93؛ رجال طوسی، شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، به کوشش محمد صادق آل بحر العلوم، نجف: 1381 ﻫ ق.، ص72؛ اللهوف فی قتلی الطفوف (مقتل الحسین)، ابن طاووس، علی بن موسی بن محمد، نجف: مکتبه الحیدریه، 1385 ﻫ ق. ، ص47؛ وسیله الدارین فی انصار الحسین، موسوی زنجانی، بیروت: مؤسسه اعلمی، 1402 ﻫ ق. ، ص115؛ قاموس الرجال، طوسی التستری، محمدتقی، تهران: مرکز نشر کتاب، 1379 ه ق.، ج2، ص757؛ نهایه الارب فی معرفه انساب العرب، قلقشندی، احمدبن علی، بیروت: 1405 ﻫ ق / 1984 م. ، ج20، ص436؛ الفرسان الهیجاء، محلاتی، ذبیح الله، مرکز نشر کتاب، 1390 ه ق.، ج1، ص78؛ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، خویی، سید ابوالقاسم، نشر توحید، 1413 ﻫ ق. ، ج4، ص175؛ نقد الرجال، حسینی تفرشی، میرمصطفی بن حسین، تهران: 1318 ش. ، ص77؛ الحسین و السنه، ص80؛ 5. ابصار العین فی انصار الحسین (ع)، محمد مهدی شمس الدین، ترجمه سید ناصر هاشم زاده، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل، 1387 ش.، سماوی، محمد بن طاهر، تحقیق محمد جعفر طبنسی، مرکز الدراسات الاسلامیه لحرس الثوره. ص105.