شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی

شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی
نویسنده	عبدالله جوادی آملی
ناشر	اسرا
زبان	فارسی

کتاب شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی نوشته عبدالله جوادی آملی، نهضت عاشورا را مورد بررسی و تحلیل قرار داده تا چهره باطنی آن، که عقلانیت اصیل و تثبیت شده در پرتو وحی است، مشخص گردد.

درباره‌ نویسنده

عبدالله جوادی آملی (۱۳۱۲ش) فیلسوف، فقیه، مفسر قرآن، مدرّس حوزه علمیه قم و از مراجع تقلید شیعه در قرن پانزدهم هجری شمسی است. او از شاگردان آیت الله بروجردی، امام خمینی و علامه طباطبایی بوده و حدود شصت سال در حوزه‌های علمیه قم و تهران، علومی چون فلسفه، عرفان، فقه و تفسیر را تدریس کرده است.

«بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اِسراء» از مراکز علمی شهر قم، زیر نظر جوادی آملی اداره می‌شود. هدف این مرکز تبیین و گسترش علوم اسلامی از دیدگاه وی و همچنین آموزش پژوهشگر در زمینه علوم اسلامی است.

جوادی آملی در زمینه‌های مختلفی چون فقه، تفسیر، فلسفه و حدیث کتاب نوشته است. از آثار وی می­توان مفاتیح الحیات، زن در آیینه جمال و جلال، شریعت در آیینه معرفت، ادب فنای مقربان (شرح زیارت جامعه کبیره) و کوثر کربلا، شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی و ... را نام برد.

درباره­ کتاب

کتاب شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی تالیف عبدالله جوادی ­آملی که سیزدهمین تجدید چاپ آن در سال 1397 شمسی، در 294 صفحه توسط انتشارات اسرا، چاپ و منتشر شده‌­است.

این کتاب در دو بخش که جمعا هشت فصل، است ارائه شده‌­است.

بخش اول کلیات است که شامل دو فصل است، فصل اول به تبیین سیره امام حسین(ع) و فصل دوم به پیام نهضت آن حضرت پرداخته‌­است. بخش دوم در شش فصل به شکوفایی عقل، رهبران الهی، شکوفاگران عقل، اقدامات مخالفان شکوفایی عقل، قیام حسینی برای شکوفایی عقل، اثر قیام حسینی در شکوفایی عقل و تداوم اثر قیام حسینی برای شکوفایی عقل می‌­پردازد.

این کتاب محصول بحث­هایی است که مولف با عنوان «شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی» در ایام محرم ایراد کرده­‌است، که پس از تنظیم مباحث و ملاحظه نهایی و اضافات صورت گرفته از سوی مولف، منتشر شده است.

در پایان کتاب نیز فهرستی از آیات، منابع و ... که نویسنده در متن خود به آنها استناد کرده، آمده‌­است.

چکیده­ کتاب

بخش یکم: کلیات

فصل اول: سیره حسینی

در این فصل نویسنده به توصیف سیره امام حسین(ع) و سیره حضرت محمد(ص) پرداخته و در توضیحات خود به یکی بودن سیره حسینی و سیره نبوی اشاره می کند. سپس به وحدت سیره نبوی وسیره حضرت ابراهیم اشاره کرده‌است. در نتیجه‌گیری چون سیره امام حسین(ع) را همچون سیره پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) می‌داند، پس سیره امام حسین(ع) را ادامه دهنده حضرت ابراهیم(ع) می‌دانند که دینی را اجرا می کند که جدا از سیاست نیست و با اشاره به نامه‌های آن حضرت تنها هدف امام حسین(ع) را احیای دین و تاسیس نظام اسلامی در جامعه میداند.

فصل دوم: پیام نهضت حسینی

نهضت امام حسین(ع) مانند سایر اولیای خدا، جریانی تاریخی است که سنت الهی محسوب می‌شود و این سنت بودن نهضت عاشورا ایجاب می‌کند که از سوی موافقان و مخالفان تحلیل شود. مولف مخاطبان پیام عاشورا را همه جوامع بشری در همه زمان‌ها اعلام کرده و هیچ انسانی را بی‌نیاز از بهره‌برداری از مراسم کربلا نمی‌دانند. در این فصل بارزترین پیام نهضت عاشورا را تشخیص حق و باطل، صدق و کذب، حسن و قبح، مرگ و زندگانی می‌داند.

بخش دوم: اثر نهضت حسینی

فصل یکم: شکوفایی عقل

در این فصل مولف، پیوند علم و عمل و پرداخت و تفکر را در تنظیم کردار انسان موثر می‌داند. سپس به تعریف عقل پرداخته و  آن را به عقل نظری و عقل عملی تقسیم می‌کند و بعد از آن به چگونگی عملکرد عقل می‌پردازد و عقل را نیروی راهنما و اندیشه می‌داند. در توضیح کمال عقل از امام حسین نقل شده که عقل کامل نمی شود مگر در پیروی از حق و در ادامه به شکوفایی عقل در پرتو علم می پردازد. در این قسمت مولف علم را به دو قسم علم مهمان(فراگرفته در دانشگاه و ...) و علم میزبان (در ضمیر انسان) تقسیم می‌کند. سپس به توصیف شکوفایی عقل در پرتو وحی اشاره می‌کند و عقل را "واسطة العقلا" یعنی دانش که دانش‌های بشری را در اشراف خود می‌گیرد، معرفی می‌کند.

فصل دوم: شکوفاگران عقل

خداوند مسئولیت الهی هرکس را به اندازه توانایی خدادادی او قرار داده و یکی از اهداف رهبران الهی را برانگیختن دفینه‌های عقلی بشر ‌قرار داده است. نویسنده در ادامه این فصل به پنج جدار چشم، گوش، لامسه، ذائقه و شامه که عقل را مستور کرده‌اند اشاره می‌کند و می‌گوید، عقل دفن شده، به آسانی در دسترس نیست. سپس به ویژگی رهبران الهی که مامور شیار زدن برای دستیابی به دفینه‌های عقلی‌اند، می‌پردازد. از جمله آن ویژگی‌ها به حسن فعلی و فاعلی، عزم استوار، رهبری قیادی در زمان حیات و رهبری جاذبانه پس از رحلت پرداخته‌است و هرکدام را توصیف می‌کند.

فصل سوم: اقدامات مخالفان شکوفایی عقل

در این فصل نویسنده اقدامات مخالفان برای شکوفایی عقل را در تباه کردن خرد، اسیر کردن دین و دین فروشی می‌داند و آنها را توضیح داده‌است. سپس به نقش منافقان در اسیر کردن دین پرداخته و از جمله دلایل اسارت دین در صدر اسلام را، نفوذ منافقان در میان مسلمانان دانسته که سعی داشتند با کارشکنی‌های فراوان، نهال نوپای اسلام را بلرزاند.

فصل چهارم: قیام حسینی برای شکوفایی عقل

در این فصل نویسنده کتاب، شناخت امام حسین(ع) را در مواردی مانند ظهور آثار رسالت در زندگی امام حسین(ع) و مراحل زندگی امام حسین(ع) بیان میکند. سپس استراتژی امام حسین(ع) در دوران معاویه را در گسترش معارف توحیدی و دعوت به عبادت آگاهانه معرفی و هر کدام را شرح می‌دهد. در پایان این فصل نیز به فرا رسیدن زمان قیام امام حسین(ع) پرداخته و با توجه به سخنرانی‌های امام حسین(ع) توضیح داده که هرگاه حاکم ستمکار عمل حلال خدا را حرام و حرام خدا را حلال کند، باید با زبان و قلم و سلاح مقابل او ایستاد. سپس به اقسام جهاد به عنوان جهاد اصغر جهاد اوسط و جهاد اکبر که همانند نبرد میان عقل و عشق است پرداخته‌است.

فصل پنجم: اثر قیام حسینی در شکوفایی عقل

در این فصل مولف عوامل اثر قیام امام حسین(ع) در شکوفایی عقل را در احیای انگیزه عاشقانه، (که در آن امام اندیشه مردم را با انگیزه عاشقانه هماهنگ نمود)، احیای عزت و کرامت، (که پرهیز از پستی است و منشا آن از عزت و کرامت را پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) می‌داند) و اقامه نماز میداند.

فصل ششم: تداوم اثر قیام حسینی برای شکوفایی عقل

مولف در این فصل رمز جاودانگی انقلاب حسینی را شرح میدهد و آن را چون نگین انگشتری در تاریخ درخشان می‌داند. سپس به راههای زنده نگه داشتن نهضت، مانند اهتمام به زیارت اربعین گریه برامام حسین(ع) و گرفتن خون‌بهای امام حسین(ع) اشاره می‌کند. از شرایط تداوم بخشی به قیام حسینی نیز به ترک دنیا و محبت به اهل بیت(ع) پرداخته و آنها را شرح میدهد.