محمد صادق همایونی سروستانی

محمد صادق همایونی سروستانی (زاده 1313 در فارس- درگذشته 1392) پژوهشگر، مردم شناس در حوزه فرهنگ عامه و فرهنگ‌های ایران است. همایونی در طول زندگی خود توانست به کار تحقیق و پژوهش در زمینه تعزیه و شعر و داستان فلکلوریک شهرت پیدا کند.

محمد صادق همایونی سروستانی
متولد	1317 (خورشیدی) سروستان
مرگ	19 خرداد 1392
ملیت	ایرانی
رشته فعالیت	مردم شناسی

زندگینامه صادق همایونی

وی متولد سال 1317 در سروستان است و نزدیک به 30 کتاب و 200 مقاله از خود بر جای گذاشته است. همایونی کارهای بسیاری در زمینه فرهنگ مردم از جمله تعزیه و تعزیه‌خوانی در ایران و شیراز انجام داده است. وی دانش‌آموخته دانشگاه تهران در رشته حقوق و وکیل دادگستری است. نخستین نوشته‌اش در سال 1330 با عنوان «اراده» در سالنامه گلستان، نخستین شعرش در سال 1334 در صفحه ادبی مجله روشنفکر با عنوان «ترانه» و نخستین داستانش نیز در همان سال درمجله سپید و سیاه به چاپ رسیده است. همایونی درباره فرهنگ‌های مختلف ایرانی از جمله فرهنگ‌های قشقایی، لری، مازندرانی، عرب‌های اهواز و... تحقیقاتی انجام داده است. او یکشنبه 19 خرداد 1392، در سن 79 سالگی درگذشت.
همایونی به دلیل ایست قلبی از دنیا رفت و پیکرش در شاه داعی الله در شیراز به خاک سپرده شد.

آثار

مقاله‌ها

• «[درباره تعزیه]»، فصلنامه تئاتر، شماره 15، پاییز 1370، ص 295-283.
• «ارکان و عناصر سازنده و پردازنده تعزیه»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 172-184.
• «اوج و زوال تعزیه و پدیدار شدن انواع تعزیه»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 145-168.
• «بیگانگان و تعزیه‌های ایران»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 240-227.
• «پژوهشی در یک هنر آیینی»، نوشته طلیعه خادمیان، جهان کتاب، شماره 147-150، خرداد و تیر 1381، ص 30.
• «تأثیر تعزیه در زبان محاوره ای»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 20-314.
• «تجزیه و تجلیل یکی از نسخ تعزیه قاسم»، یازده مقاله در زمینه فرهنگ عامه، شیراز، 1356، ص 219 -196.

باز انتشار

دوره اول

• «تجزیه و تحلیل تعزیه قاسم»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 926-911.
• «تحلیلی از عروسی قاسم»، تعزیه: آیین و نمایش در ایران، ص 41-25.
• «تحولات و سیر تکامل تعزیه»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 61-49.
• «تحولات و دگرگونی و سیر تکاملی تعزیه‌های ایرانی»، کاوه، سال 11، شماره 1، 1352، ص 96-89.
• «ترتیب تعزیه خوانی»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 446-425.
• «تعداد و اسامی تعزیه‌ها»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 389-349.
• «تعزیه»، نوشته صادق همایونی و محمود صباحی، دانشنامه جهان اسلام، جلد 7، زیر نظر غلامعلی حدادعادل، تهران، بنیاد دانشنامه جهان اسلام، 1382، ص 519-511.
• «تعزیه امام حسن»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 670-637.
• «تعزیه امام رضا»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 546-505.
• «تعزیه به چاه انداختن یوسف»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 767-735.
• «تعزیه بیماری حسنین «یا» حسن و حسین»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 792-769.
• «تعزیه خوانان مشهور و بزرگ»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 462-458.
• «تعزیه حر ریاحی»، کاوه، سال 11، شماره 2-1، ص 71-68؛ شماره 4-3، ص 79-72 و شماره 5-6، ص 78-83.

دوره دوم

• «تعزیه حر»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، شیراز، نوید شیراز، 1380، ص 714-671.
• «تعزیه حضرت معصومه»، کاوه، سال 10، 1351، ص 192-185.

دوره سوم

• «تعزیه حضرت معصومه»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، شیراز، نوید شیراز، 1380، ص 547-570.
• تعزیه در ایران، شیراز، نوید، 1368، ص 818.

• تعزیه در ایران، [ویرایش 2]، شیراز، نوید شیراز، 1380، ص 1016. [ویرایش دیگر]

معرفی و توصیف

• «تعزیه در ایران»، کلک، شماره 11-12، بهمن 1369، ص 249-246.
• «پژوهشی در یک هنر آیینی»، نوشته طلیعه خادمیان، جهان کتاب، شماره 147-150، خرداد-تیر 1381، ص 30.
• «تعزیه در ایران»، نوشته ع. روح بخش، آینده، سال 16، 1369، ص 193-190.
• «تعزیه خوانی اعراب بنی طرف در اهواز»، فصلنامه تئاتر، شماره 29 و 30، زمستان 1380 و بهار 1381، ص 237-251.
• «تعزیه در کشورهای همجوار»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 144-141.
• «تعزیه شبیخون شب عاشورا»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 875-827.
• «تعزیه عباس-امام»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 504-473.
• «تعزیه علی اکبر»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 636-601.
• «تعزیه فصل و فتاح»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 826-793.
• «تعزیه قاسم»، کاوه، سال 9، 1350، ص 747-742.

باز انتشار

دوره اول

• «تعزیه قاسم»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 910-879.
• «تعزیه قانیا-شاه فرنگ»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 600-571.
• «تعزیه مدرن یا سنتی»، گفتار و گفتگوهایی درباره تعزیه، ص 5-15.
• «تعزیه مضحک»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 321-320.
• «تعزیه و نویسندگان و پژوهشگران ایرانی»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 303-312.
• «تعزیه‌ها، سرآغاز نمایش ملی: پیشینه نمایش‌های مذهبی در جهان و مقایسه آن‌ها با تعزیه»، تئاتر، بهار و تابستان 1379، شماره 22 و 23.
• «تعزیه یاقوت و زمرد»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 715-734.
• «تکیه دولت و تعزیه خوانی در آن»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 141-82.
• «جهانگردان و تعزیه»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 81-70.
• «چرا تعزیه خوانی ممنوع شد؟»، تئاتر، شماره 11 و 12، پاییز و زمستان 1369.

دوره دوم

• «چرا تعزیه ممنوع شد؟»، گفتار و گفتگوهایی درباره تعزیه، ص 53-41.
• حسینیه مشیر، نوشته صادق همایونی، عکاسی از عباس بهمنی و منوچهر چهره نگار شیرازی، تهران، سروش (انتشارات صدا و سیما)، 1371، ص 64.
• «رسوخ تنوع در مراثی»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 259-251.
• «روش تحلیلی برای گزینش بهترین نسخه تعزیه از میان نسخ»، گفتار و گفتگوهایی درباره تعزیه، ص 68-55.
• «روشی تحلیلی برای گزینش بهترین نسخه‌های تعزیه»، فصلنامه تئاتر، شماره 17، زمستان 1377، ص 114-101.
• «ریشه تاریخ مذهبی تعزیه»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 49-33.
• «ریشه ساخت و پرداخت و وجه ممیزه تعزیه»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 303-301.
• «ریشه و منبع الهام تعزیه پردازان»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 283-268.
• «زن در تعزیه‌های ایرانی»، گفتار و گفتگوهایی درباره تعزیه، ص 39-17.
• «سرایندگان تعزیه‌ها»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 268-266.
• «سفره حضرت عباس»، کاوه، سال 10، 1351، ص 377-371.
• «سه بیاض خطی برگزیده در تعزیه»، تئاتر، تابستان و پاییز و زمستان 1368، شماره 6 و 7 و 8.

دوره سوم

• «سه بیاض خطی برگزیده در تعزیه»، گفتار و گفتگوهایی درباره تعزیه، ص 69-118.
• «سیر تکامل تعزیه‌های ایرانی»، کاوه، فروردین 1352.
• «شبیه خوانی و عزاداری‌های زنانه»، نخستین همایش ملی ایران شناسی، جلد 2، تهران، 1383.
• شیراز خاستگاه تعزیه، شیراز، بنیاد فارس شناسی، 1377، ص 70.
• «عاشقانه‌ها در حوادث تعزیه»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 314-313.
• «عناصر سازنده تعزیه»، رودکی، شماره 58، مرداد 1355، ص 6-3.
• «فرهنگ اصطلاحات و اسامی در تعزیه‌ها»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 328-321.
• «فقها و تعزیه خوانی»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 69-61.
• «کالبدشکافی تعزیه‌های ایرانی»، فرهنگ مردم ایران، شماره 7-8، بهار 1386، ص 68-53.
• گفتار و گفتگوهایی درباره تعزیه، شیراز، نوید شیراز، 1380، ص 175.
• «گوشه‌هایی از فولکلور ایران (تعزیه قاسم)»، کاوه، سال 10، 1351، ص 76-70.
• «گوشه‌هایی از فولکلور ایران (سفره ی حضرت عباس)»
• «محل‌های تعزیه خوانی و تعزیه خوانان مشهور شیراز»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 469-462.
• «مرثیه سرایان و مرثیه سرایی و تطور آن»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 250-241.
• «مسیر چگونگی تحول نثر به شعر دیالوگی و صحنه‌ای در تعزیه»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 301-283.
• «نام آهنگ‌ها و نواهای نهفته در متن اشعار نسخه‌های تعزیه»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 346-338.
• «نسخه‌ها و طریقه تعزیه خوانی و پیش خوانی»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 424-390.
• «نقش موسیقی در نمایش تعزیه»، مجموعه مقالات نمایش گردهمایی بین المللی مکتب اصفهان، 1386.
• «A View from the Inside: The Anatomy of the Persian Ta'ziyeh Plays”, By Sadiq Humayuni, and Iraj Anvar, The Drama Review, Volume 49 Number 4, winter 2005, 68-72 p.
• نگاهی از درون: آناتومی متون تعزیه ایرانی
• «نمادهای اسطوره‌ای در عزا، عروسی، تعزیه و سوگواری‌های مذهبی در فارس»، کتاب ماه هنر، شماره 106-105، خرداد و تیر 1386، ص 61-50.
• «نوحه‌ها پدیده‌ای نو در مرثیه سرایی و شعر فارسی»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 266-259.
• «وسائل و ابزار و لباس»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 458-447.
• «ویژگی‌های تعزیه‌های ایرانی»، تعزیه در ایران، چاپ دوم با تجدید نظر کلی و تغییر حروفچینی، ص 224-184.
• «یادمان عنایت الله شهیدی، تجلیل از دل سپرده هنر تعزیه...»، دو هفته نامه فرهنگ و پژوهش، شماره 117، سه شنبه 4 شهریور 1382.

مصاحبه شونده

• «با درّ دری»، گفتار و گفتگوهایی درباره تعزیه، ص 160-175.
• «تعزیه، هنری دینی و ملی سیر تحول، نقش و کارکرد آن: گفتگو با استاد صادق همایونی»، کتاب ماه هنر، شماره 111-112، آذر و دی 1386، ص 60-52.
• «تعزیه و موسیقی، ارتباطی ناگسستنی»، مصاحبه کننده بهمن نوروز زاده چگینی، کتاب ماه هنر، شماره 95 و 96، مرداد و شهریور 1385.
• «موسیقی و آیین و نقش آن در تعزیه»، کتاب ماه هنر، شماره 53 و 54، بهمن و اسفند 1381.
• مصاحبه کننده
• «گفتگو با پیتر چلکوفسکی»، گفتار و گفتگوهایی درباره تعزیه، ص 145-160.

منابع

• مأخذ شناسی مناسک آیینی شیعه در ایران و جهان، پیمان اسحاقی.