نیر تبریزى: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۱۴۴:

{{ب| گفت:اى گروه!هین منم آن نور حق کزو | تابیده بر سجنجل <ref>آیینه،لغت رومى است.</ref> صبح ازل،عکوس <ref>ظاهرا به معناى عکس‌ها و برخلاف قاعده.</ref> }}

{{ب| بر درگه جلال من،ارواح انبیا | بنهاده بر سجود سر،از بهر خاکبوس }}

{{ب| مرسل منم به آدم و آدم مرا رسول | سایس <ref>سیاستگزار،کارگزار.</ref> منم به عالم و،عالم مرا مسوس <ref>ظاهرا در اینجا به معناى تحت فرمان و سیاست‌پذیر،ولى در لغت به معناى آب نه شور و نه شیرین آمده.</ref> }}

{{ب| سلطان چرخ را که مدار جهان بر اوست | من داده‌ام جلوس بر این تخت آبنوس }}

{{ب| در عرصه‌گاه کین که ز برق شهاب تیر | دیو فلک گزد ز تحیر لب فسوس }}

محمد علی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا،زمزم هدایت، ج1، ص 396-~~400~~.

{{ب| گردد ز خون،بسیط زمین معدن عقیق | گیرد ز گرد،روى هوا رنگ سندروس <ref>صمغى است زردرنگ همانند کهربا.</ref> }}

{{ب| افتد ز بیم،لرزه بر ارکان کن فکان | آرم چو حیدرانه بر اورنگ زین،جلوس }}

{{ب| بر خاک پاى توسن گردون مسیر من | ناکرده تیغ راست،سجود آورد رؤوس }}

{{ب| لیکن نموده شوق لقاى حریم دوست | سیرم ز زندگانى این دهر چاپلوس }}

{{ب| نى طالب حجازم و،نى مایل عراق | نى در هواى شامم و،نى در خیال طوس }}

{{ب| تسلیم حکم عهد ازل را،چه احتیاج | غوغاتى عام و جنبش لشکر،غریو کوس؟! }}

{{ب| درگاه عشق،حاجت تیر و خدنگ نیست | آنجا که دوست جان طلبد،جاى جنگ نیست }}

7

{{ب| لختى نمود با سپه کینه،زین خطاب | جز تیر جان شکار،ندادش کسى جواب }}

{{ب| از غنچه‌هاى زخم تن نازنین او | آراست گلشنى فلک،اما نداد آب! }}

{{ب| باللّه که جز دهان نبى آبخور نداشت | گردون،گلى که چید ز بستان بو تراب }}

{{ب| چون پر گشود در تن او تیر جان شکار | با مرغ جان نمود به صد ذوق دل خطاب }}

{{ب| پیک پیام دوست به در حلقه مى‌زند | اى جان بر لب آمده!لختى به در شتاب }}

{{ب| چون تیر کین،عنان قرارش ز کف ربود | کرد از سمند بادیه پیما تهى،رکاب }}

{{ب| آمدند از پردۀ غیبش به گوش جان | کاى داده آب نخل بلا را ز خون ناب! }}

{{ب| مقصود ما ز خلق جهان،جلوۀ تو بود | بعد از تو خاک بر سر این عالم خراب! }}

{{ب| گر سفلگان به بستر خون داد جاى تو | خوش باش و غم مخور،که:منم خونبهاى تو }}

8

{{ب| تیرى که بر دل شه گلگون قبا رسید | اندر نجف،به مرقد شیر خدا رسید }}

{{ب| چون در نجف ز سینۀ شیر خدا گذشت | اندر مدینه،بر جگر مصطفى رسید }}

{{ب| ز آن پس که پردۀ جگر مصطفى درید | داند خدا که چون شد از آن پس؟کجا رسید؟ }}

{{ب| هر ناوک بلا که فلک در کمان نهاد | پر بست و بر هدف،همه در کربلا رسید }}

{{ب| یکباره از فلاخن آن دشت کینه،خاست | آن سنگهاى طعنه که بر انبیا رسید }}

{{ب| با خیل عاشقان چو در آن دشت،پا نهاد | قربانى خلیل،به کوه منا رسید }}

{{ب| آراست گلشنى ز جوانان گلعذار | آبش نداده،بادِ خزان از قفا رسید }}

{{ب| از تشنگى ز پا چو درآمد،به سر دوید | چون بر وفاى عهد الستش ندا رسید }}

{{ب| از پشت زین قدم چو به روى زمین نهاد | افتاد و،سر به سجدۀ جان‌آفرین نهاد }}

9

{{ب| گفت:اى حبیب دادگر!اى کردگار من! | امروز بود در همه عمر انتظار من }}

{{ب| این خنجر کشیده و،این خنجر حسین | سر کاو نه بهر توست،نیاید به کار من }}

{{ب| گو تارهاى طرۀ اکبر به باد رو! | تا یاد توست مونس شبهاى تار من }}

{{ب| گو بر سر عروس شهادت،نثار شو | درى که بود پرورشش در کنار من }}

{{ب| خضر ار ز جوى شیر چشید آب زندگى | خون است آب زندگى جویبار من! }}

{{ب| عیسى اگر ز دار بلا زنده برد جان | این نقد جان به دست:سر نیزه‌دار من! }}

{{ب| در گلشن جنان به خلیل اى صبا!بگو: | بگذر به کربلا و ببین لاله‌زار من }}

{{ب| در خاک و خون به جاى ذبیح مناى خویش | بین نوجوان سرو قد گلعذار من }}

{{ب| پس دختر عقیلۀ ناموس کردگار | نالان ز خیمه تاخت به میدان کارزار }}

10

{{ب| کاى رایت هدى!تو چرا سرنگون شدى؟ | در موج خون چگونه فتادى و،چون شدى؟ }}

{{ب| اى دست حق!که علت ایجاد عالمى | علت چه شد که در کف دو نان،زبون شدى؟ }}

{{ب| امروز در ممالک جان،دست دست توست | اللّه چگونه دستخوش خصم دون شدى؟ }}

{{ب| کاش آن زمان که خصم به روى تو بست آب | این خاکدان غم،همه دریاى خون شدى }}

{{ب| اى چرخ کجمدار!کمانت شکسته باد! | زین تیرها که بر تن او رهنمون شدى }}

{{ب| آن سینه‌اى که پردۀ اسرار غیب بود | اى تیر!چون تو محرم راز درون شدى؟ }}

{{ب| گشتى به کام دشمن و،کشتى به خیره دوست! | اى گردش فلک!تو چرا واژگون شدى؟ }}

{{ب| اى خور!چو شد به نیزه سر شاه مشرقین | شرمت نشد که باز ز مشرق برون شدى؟! }}

{{ب| اى چرخ سفله!داد ازین دور واژگون | عرش خداى ذو المنن و پاى شمر دون؟! }}

11

{{ب| چون شاه تشنه،ظلمت ناسوت کرد طى | بر آب زندگانى جاوید برد پى }}

{{ب| در راه حق،فنا به بقا کرد اختیار | تا گشت وجه باقى حق،بعد کل شیى }}

{{ب| زد پا،به هرچه جز وى و سر داد و شد روان | تا کوى دوست،بر اثر کشتگان حى }}

{{ب| چون گشت جلوه‌گر سر او بر سنان | شد پر نواى زمزمۀ طور ناى و نى }}

{{ب| شور از عراق گشت بلند آن چنان،که برد | کافردلان زیاد،تمناى ملک رى }}

{{ب| پاشید آن قلادۀ درهاى شاهوار | از هم،چو برگهاى خزان از سموم <ref>باد گرم و زهرآگین.</ref> دى }}

{{ب| گفتى رها نمود ز کف،دختران نعش <ref>نام هفت ستاره موسوم به بنات النعش.</ref> | از انقلاب دور فلک،دامن جدى <ref>نام ستاره است در جهت قطب شمال.</ref> }}

{{ب| آن یک نهاد رو سوى میدان که:یا ابا! | و آن یک کشید در حرم افغان که:یا اخى }}

{{ب| رفتى و،یافت بى‌تو به ما روزگار دست | اى دست داد حق!ز گریبان بر آر دست }}

12

{{ب| آه از دمى که از ستم چرخ کجمدار | آتش گرفت خیمه و،بر باد شد دیار }}

{{ب| بانگ رحیل،غلغله در کاروان فکند | شد بانوان پردۀ عصمت،شترسوار }}

{{ب| خور،شد فرو به مغرب و تابنده اختران | بستند باد شام،قطار از پى قطار }}

{{ب| غارتگران کوفه،ز شاهنشه حجاز | نگذاشتند در یتیمى به گنج بار }}

{{ب| گردون به در نثارى بزم خدیو شام | عقدى به رشته بست ز درهاى شاهوار }}

{{ب| گنجینه‌هاى گوهر یکدانه،شد نهان | از حلقه‌هاى سلسله در آهنین حصار }}

{{ب| آمد به لرزه عرش ز فریاد اهل بیت | در قتلگه چو قافلۀ غم فکند بار }}

{{ب| ناگه فتاده دید جگر گوشۀ رسول | نعشى به خون تپیده،به میدان کارزار }}

{{ب| پس دست حسرت،آن شرف دودۀ بتول | بر سر نهاد و گفت:جزاک اللّه اى رسول! }}

13

{{ب| این گوهر به خون شده غلتان حسین توست | وین کشتى شکسته ز طوفان حسین توست }}

{{ب| این یوسفى که بر تن خود کرده پیرهن | از تار،زلف‌هاى پریشان،حسین توست }}

{{ب| این از غبار تیرۀ هامون نهفته رو | در پرده آفتاب درخشان،حسین توست }}

{{ب| این خضر تشنه‌کام که سرچشمۀ حیات | بدرود کرده با لب عطشان،حسین توست }}

{{ب| این پیکرى که کرده نسیمش کفن به بر | از پرنیان ریگ بیابان،حسین توست }}

{{ب| این لالۀ شکفته که زهرا ز داغ او | چون گل نموده چاک گریبان،حسین توست }}

{{ب| این شمع کشته از اثر تندباد جور | کش بى‌چراغ مانده شبستان،حسین توست }}

{{ب| این شاهباز اوج سعادت،که کرده باز | شهپر به سوى عرش ز پیکان!حسین توست }}

{{ب| آن گه ز جورِ دور فلک،با دل غمین | رو در بقیع کرد که:اى مام بیقرین! }}

14

{{ب| داد آسمان به باد ستم خانمان من | تا از کدام بادیه پرسى نشان من؟ }}

{{ب| دور از تو،از تطاول گلچین روزگار | شد آشیان زاغ و زغن،گلستان من }}

{{ب| گردون،به انتقام قتیلان روز بدر | نگذاشت یک ستاره به هفت آسمان من }}

{{ب| زد آتشى به پردۀ ناموس من،فلک | کآید هنوز دود وى از استخوان من }}

{{ب| بیخود درین چمن نکشم ناله‌هاى زار | آن طایرم که سوخت فلک آشیان من }}

{{ب| آن سرو قامتى که تو دیدى،ز غم خمید | دیدى که چون کشید غم آخر کمان من؟! }}

{{ب| رفت آن‌که بود بر سر من سایۀ هماى | شد دست خاک‌بیز کنون سایبان من }}

{{ب| گفتم ز صد یکى به تو از حال کوفه،باش | کز بارگاه شام برآید فغان من }}

{{ب| پس رو به سوى پیکر آن محتشم گرفت | گفت این حدیث و،طاقت اهل حرم گرفت }}

15

{{ب| اندر جهان،عیان شده غوغاى رستخیز | اى قامت تو شور قیامت!به پاى خیز }}

{{ب| زینب،برت بضاعت مزجاة، <ref>سرمایۀ اندک و ناچیز.</ref> جان به کف | آورده،با ترانۀ:یا ایها العزیز! }}

{{ب| هرکس به مقصدى،ره صحرا گرفته پیش | من،روى در تو و دگران روى در حجیز <ref>حجاز.</ref> }}

{{ب| بگشا ز خواب،دیده و بنگر که از عراق | چونم به شام مى‌برد این قوم بى‌تمیز! }}

{{ب| محمل:شکسته،ناله:حُدى،ساربان:سنان | ره:بیکران و،بند:گران،ناقه:بى‌جهیز }}

{{ب| خرگاه:دود آه و،نقابم:غبار راه | چتر:آستین و،معجر:سر،دست:خاک بیز }}

{{ب| گاهم ز طعن نیزه به زانو:سر حجاب | گاهم ز تازیانه به سر:دستِ احتِریز! }}

{{ب| یک کارزار دشمن و،من یک تن غریب! | تو خفته خوش به بستر و،این دشت:فتنه خیز }}

{{ب| گفتم دو صد حدیث و،ندادى مرا جواب | معذورى اى ز تیر جفا خسته،خوش بخواب! }}

16

{{ب| اى چرخ سفله!تیر تو را صید،کم نبود | گیرم عزیز فاطمه،صید حرم نبود }}

{{ب| حلقى که بوسه‌گاه نبى بود روز و شب | جاى سنان و،خنجر اهل ستم نبود }}

{{ب| انگشت او،به خیره بریدى پى نگین! | دیوى،سزاى سلطنت ملک رى نبود }}

{{ب| کى هیچ سفله بست به مهمان خوانده،آب؟ | گیرم تو را سجیۀ <ref>خلق و خو.</ref> اهل کرم نبود }}

{{ب| پاى سریر زادۀ هند <ref>کنایه از یزید.</ref> و،سر حسین! | در کیش کفر،سفله چنین محترم نبود }}

{{ب| اى زادۀ زیاد! <ref>ابن زیاد،والى کوفه.</ref> که دین از تو شد به باد | آن خیمه‌هاى سوخته،بیت الصنم نبود! }}

{{ب| آتش به پردۀ حرم کبریا زدى | دستت بریده باد!نشان بر خطا زدى }}

17

{{ب| زین غم که آه اهل زمین ز آسمان گذشت | با عترت رسول ندانم چسان گذشت }}

{{ب| نمرود،ناوکى که سوى آسمان گشاد | در سینۀ سلیل <ref>فرزند،پسر.</ref> خلیل از نشان گذشت! }}

{{ب| در حیرتم که آب چرا خون نشد چو نیل | ز آن تشنه‌اى که بر لب آب روان گذشت؟ }}

{{ب| آورد خنجر،آب زلالش ولى دریغ | کآب از گلو نرفته فرو،از جهان گذشت! }}

{{ب| شد آسمان ز کرده پشیمان درین عمل | لیک آن زمان که تیر خطا از کمان گذشت! }}

{{ب| اللّه چه شعله بود که انگیخت آسمان | کز وى کبوتران حرم ز آشیان گذشت؟ }}

{{ب| در موقفى که عرص صواب و خطا کنند | کارى نکرده چرخ که از وى توان گذشت }}

{{ب| خاموش(نیرا)که زبان،سوخت خامه را | خون شد مداد و،قصه ز شرح بیان گذشت }}

{{ب| فیروز،بخت من نهدار سر خط قبول | بر دفتر چکامۀ من،بضعۀ <ref>پارۀ تن،پارۀ گوشت.</ref> رسول <ref>برخى از ارباب مقاتل نوشته‌اند که پس از ماجراى روز عاشورا،هفده سر از شهیدان کربلا را بر نیزه زدند و منزل به منزل تا کوفه و شام بردند،گویا مرحوم حجة الاسلام نیر تبریزى با عنایت به این مطلب،ترکیب‌بند عاشورایى خود را در هفده‌بند سامان داده است.</ref> }}

از نیر تبریزى ترکیب‌بند عاشورایى دیگرى نیز سراغ داریم در یازده‌بند که به نقل بیت آغازین و بیت رابط هر بند از آن بسنده مى‌کنیم:

مطلع بند اول

{{ب| چون تیر عشق،جا به کمان بلا کند | اول،نشست بر دل اهل ولا کند }}

بیت رابط بند اول

{{ب| باللّه اگر نبود خدا خونبهاى او | عالم نبود درخور نعلین پاى او }}

مطلع بند دوم

{{ب| عنقاى قاف را،هوس آشیانه بود | غوغاى نینوا،همه در ره بهانه بود }}

بیت رابط بند دوم

{{ب| نى نى که وجه باقى حق را هلاک نیست | صورت به جاست،آینه گر رفت باک نیست }}

مطلع بند سوم

{{ب| اى خرگه عزاى تو این طارم کبود | لبریز خون ز داغ تو،پیمانۀ وجود }}

بیت رابط بند سوم

{{ب| پایان سیر بندگى آمد سجود تو | برگیر سر،که او همه خود شد وجود تو }}

مطلع بند چهارم

{{ب| ثار اللهى که سر انا الحق نشان دهد | دنیا نگر که در دل خونش مکان دهد }}

بیت رابط بند چهارم

{{ب| مقتول عشق،فارغ ازین تیره گلخن است | کآن شاهباز را به دل شه نشیمن است }}

مطلع بند پنجم

{{ب| دانى چه روز دختر زهرا اسیر شد؟ | روزى که طرح بیعت:در منا امیر شد }}

بیت رابط بند پنجم

{{ب| تغییرى اى سپهر!که بس واژگونه‌اى | شور قیامت از حرکاتت،نمونه‌اى }}

مطلع بند ششم

{{ب| اى در غم تو ارض و سما خون گریسته | ماهى در آب و،وحش به هامون گریسته }}

بیت رابط بند ششم

{{ب| گر از ازل تو را سر این داستان نبود | اندر جهان،ز آدم و حوا نشان نبود }}

مطلع بند هفتم

{{ب| بى‌شاه دین چه روز جهان خراب را؟ | اى آسمان!دریچه ببند آفتاب را }}

بیت رابط بند هفتم

{{ب| تنها نه زین قضیه،دل بو تراب سوخت | موسى در آتش غم و،یونس در آب سوخت }}

مطلع بند هشتم

{{ب| قتل شهید عشق نه کار خدنگ بود | دنیا براى شاه جهاندار،تنگ بود }}

بیت رابط بند هشتم

{{ب| از تیر کین چو کرد تهى شاه دین رکاب | آمد فرا به گوش وى از پرده این خطاب }}

مطلع بند نهم

{{ب| کاى شهسوار بادیۀ ابتلاى ما! | بازآ،کز آن توست حریم لقاى ما }}

بیت رابط بند نهم

{{ب| زینب چو دید پیکر آن شه به روى خاک | از دل کشید ناله به صد درد سوزناک }}

مطلع بند دهم

{{ب| کاى خفته خوش به بستر خون!دیده باز کن | احوال ما ببین و،سپس خواب ناز کن }}

بیت رابط بند دهم

{{ب| پس چشمه‌سار دیده،پر از خون ناب کرد | با چرخ کجمدار به زارى خطاب کرد }}

مطلع بند یازدهم

{{ب| کاى چرخ سفله!داد ازین سرگرانیا | کردى عزیز فاطمه خوار و،ندانیا! }}

بیت رابط بند یازدهم

{{ب| آتش شو اى درون و بسوزان زبان من | اى خاک بر سر من و این داستان من! }}

محمد علی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا،زمزم هدایت، ج1، ص 396-408.

نیر تبریزى: تفاوت میان نسخه‌ها

منوی ناوبری

جستجو