ژان کالمار: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
}} | }} | ||
''' | '''ژان کالمار''' (به انگلیسی: Jean Calmard) (زاده 1931؛ درگذشته 2017) ایرانشناس و پژوهشگر مردم‌‌شناسی و تاریخ فرانسوی بود. | ||
==زندگینامه== | ==زندگینامه== | ||
او دکترای خود را با ارایه تزی با موضوع تاریخ مراسم عزاداری امام حسین (ع) با عنوان «اخلاص کامل به امام حسین: پژوهشی در ذکر مصائب کربلا در ایران پیش از زمان صفویه» در سال 1975 م از «دانشگاه پاریس» اخذ کرد. تاریخ تشیع، تاریخ ایران (به ویژه دوره صفویان) و جغرافیایی تاریخی فرهنگی ایران و جهان اسلام حوزه‌های پژوهشی اصلی وی محسوب می‌شوند و مقالات متعددی در این موضوعات از وی منتشر شده است. کالمار علاوه بر تدریس در دانشگاه، از نیسندگان اصلی دانشنامه اسلام و دانشنامه ایرانیکا بوده است. کالمار به عنوان محقق «مرکز ملی تحقیقات فرانسه» در «همایش بین‌المللی تعزیه» (1355 شیراز) شرکت داشت و در آن‌جا خلاصه یا فصلی از پایان‌نامه دکترای خود را با عنوان «اقامه تعزیه: اطلاعاتی مقدماتی برای پژوهشی جامع» ارائه کرد که در قالب جزوه‌ای میان شرکت کنندگان همایش توزیع شده و در کتاب مجموعه مقالات همایش نیز درج گردید. او در این مقاله که داود حاتمی آن را به فارسی ترجمه کرده است<ref>کالمار 1384.</ref> سیر ظهور و حیات تعزیه را با ارجاع به گزارش‌های سفرنامه‌نویسان بررسی کرده و به ویژه حامیان و بانیان تعزیه را معرفی نموده است. | او دکترای خود را با ارایه تزی با موضوع تاریخ مراسم عزاداری امام حسین (ع) با عنوان «اخلاص کامل به امام حسین: پژوهشی در ذکر مصائب کربلا در ایران پیش از زمان صفویه» در سال 1975 م از «دانشگاه پاریس» اخذ کرد. تاریخ تشیع، تاریخ ایران (به ویژه دوره صفویان) و جغرافیایی تاریخی فرهنگی ایران و جهان اسلام حوزه‌های پژوهشی اصلی وی محسوب می‌شوند و مقالات متعددی در این موضوعات از وی منتشر شده است. کالمار علاوه بر تدریس در دانشگاه، از نیسندگان اصلی دانشنامه اسلام و دانشنامه ایرانیکا بوده است. کالمار به عنوان محقق «مرکز ملی تحقیقات فرانسه» در «همایش بین‌المللی تعزیه» (1355 شیراز) شرکت داشت و در آن‌جا خلاصه یا فصلی از پایان‌نامه دکترای خود را با عنوان «اقامه تعزیه: اطلاعاتی مقدماتی برای پژوهشی جامع» ارائه کرد که در قالب جزوه‌ای میان شرکت کنندگان همایش توزیع شده و در کتاب مجموعه مقالات همایش نیز درج گردید. او در این مقاله که داود حاتمی آن را به فارسی ترجمه کرده است<ref>کالمار 1384.</ref> سیر ظهور و حیات تعزیه را با ارجاع به گزارش‌های سفرنامه‌نویسان بررسی کرده و به ویژه حامیان و بانیان تعزیه را معرفی نموده است. | ||
ژان کالمار(2017-1931) از استادان پیشکسوت ایرانشناس فرانسوی در 2می/12 اردی بهشت سال 2017/1396 در سن 85 سالگی درگذشت. | |||
او از آغاز جوانی و تحت نظر نسلی برجسته از ایرانشناسان فرانسوی به مطالعات ایرانی دلبستگی یافت. حوزه اصلی تحقیقاتی پروفسور کالمار تاریخ تشیع و تحولات آیینی آن با تأکید بر ایران عصر صفوی تا دوره قاجار ، جغرافیای تاریخی و تاریخ ایران بود. او رساله دکتری خویش را در باره مراسم محرم در ایران تألیف و از آن در دانشگاه پاریس 3 در سال 1975/1354دفاع کرد. سپس به عنوان عضو هیأت علمی و پژوهشگر در پاریس به کار پرداخت. پس از آن محقق و مدتی بعد مدیر بخش ایرانشناسی مرکز ملی تحقیقات فرانسه(CNRS) شد. تمرکز اصلی تحقیقاتی کالمار تحولات آیینی تشیع در ایران از صفویه تا قاجاریه بود و در همین موضوع مقالاتی بدیع و متعدد در نشریه های معتبر و نیز دایره المعارفهای مشهوری همچون چاپ دوم دائره المعارف اسلام (هلند) و دانشنامه ایرانیکا(آمریکا) منتشر کرد. او عضو هیأت تحریریه نشریه معروف Studia Iranica و از اعضای تحریریه رشته انتشاراتی بود که توسط انجمن تاریخ شرق Socie`te d`Histoire de L Orient نشر می یافت. | |||
پروفسور کالمار در سال 1984 گروهی پژوهشی ایجاد کرد که در باره تاریخ جهان اسلام به ویژه جهان ایرانی تحقیق می کردند. یکی از مهمترین اقدامات او در حوزه ایرانشناسی برگزاری نخستین میز گرد بین المللی صفویه شناسی بود. نخستین میزگرد با شرکت صفویه شناسان مشهور دنیا در سال 1989 در پاریس برگزار شد. دومین میزگرد بین المللی صفویه شناسی در پمبروک کالج دانشگاه کمبریج و سومین آنها در دانشگاه ادینبورو برگزار گردید. مجموعه مقالات این میزگردها نشر یافته اند و مقالات میزگرد پاریس به فارسی نیز ترجمه شده است. | |||
فهرستی نسبتاً کامل از آثار پژوهشی پروفسور کالمار در شماره ویژه نشریه زیر که به عنوان جشن نامه او به همت پروفسور ماریا شوپه(CNRS)، پروفسور ماساشی هانه دا(دانشگاه توکیو) و پروفسور میکله برناردینی (دانشگاه ناپل)فراهم آمد، انتشار یافته است: | |||
Eurasian Studies : Journal for Balkan, Eastern Mediterranean, Anatolian, Middle Eastern, Iranian and Central Asian Studies, Volume 1-2(2006). | |||
==چکیده‌ای از مقالات== | ==چکیده‌ای از مقالات== | ||
| خط ۱۱۴: | خط ۱۳۰: | ||
*[https://www.worldcat.org/title/culte-de-limam-husayn-etude-sur-la-commemoration-du-drame-de-karbala-dans-liran-pre-safavide/oclc/26381230 Le culte de l`Imam Husayn:Etudes sur la commémoration du Drame de Karbala dans l`iran pré-safavide, PhD Thesis, University of Paris III, 1975.] | *[https://www.worldcat.org/title/culte-de-limam-husayn-etude-sur-la-commemoration-du-drame-de-karbala-dans-liran-pre-safavide/oclc/26381230 Le culte de l`Imam Husayn:Etudes sur la commémoration du Drame de Karbala dans l`iran pré-safavide, PhD Thesis, University of Paris III, 1975.] | ||
== منابع == | |||
* مظاهری، محسن حسام، «تراژدی جهان اسلام»، اصفهان، 1397. | |||
* [https://www.cgie.org.ir/fa/news/156611 دائرة المعارف بزرگ اسلامی] | |||
==پی‌نوشت== | ==پی‌نوشت== | ||
[[رده: پژوهشگران]] | [[رده: پژوهشگران]] | ||
<references /> | <references /> | ||
نسخهٔ ۱۱ ژانویهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۰۰
| جان کالمرد | |
|---|---|
| زمینهٔ کاری | ایرانشناسی |
| زادروز | 1931 فرانسه |
| مرگ | 2017 |
| ملیت | فرانسوی |
ژان کالمار (به انگلیسی: Jean Calmard) (زاده 1931؛ درگذشته 2017) ایرانشناس و پژوهشگر مردم‌‌شناسی و تاریخ فرانسوی بود.
زندگینامه
او دکترای خود را با ارایه تزی با موضوع تاریخ مراسم عزاداری امام حسین (ع) با عنوان «اخلاص کامل به امام حسین: پژوهشی در ذکر مصائب کربلا در ایران پیش از زمان صفویه» در سال 1975 م از «دانشگاه پاریس» اخذ کرد. تاریخ تشیع، تاریخ ایران (به ویژه دوره صفویان) و جغرافیایی تاریخی فرهنگی ایران و جهان اسلام حوزه‌های پژوهشی اصلی وی محسوب می‌شوند و مقالات متعددی در این موضوعات از وی منتشر شده است. کالمار علاوه بر تدریس در دانشگاه، از نیسندگان اصلی دانشنامه اسلام و دانشنامه ایرانیکا بوده است. کالمار به عنوان محقق «مرکز ملی تحقیقات فرانسه» در «همایش بین‌المللی تعزیه» (1355 شیراز) شرکت داشت و در آن‌جا خلاصه یا فصلی از پایان‌نامه دکترای خود را با عنوان «اقامه تعزیه: اطلاعاتی مقدماتی برای پژوهشی جامع» ارائه کرد که در قالب جزوه‌ای میان شرکت کنندگان همایش توزیع شده و در کتاب مجموعه مقالات همایش نیز درج گردید. او در این مقاله که داود حاتمی آن را به فارسی ترجمه کرده است[۱] سیر ظهور و حیات تعزیه را با ارجاع به گزارش‌های سفرنامه‌نویسان بررسی کرده و به ویژه حامیان و بانیان تعزیه را معرفی نموده است.
ژان کالمار(2017-1931) از استادان پیشکسوت ایرانشناس فرانسوی در 2می/12 اردی بهشت سال 2017/1396 در سن 85 سالگی درگذشت.
او از آغاز جوانی و تحت نظر نسلی برجسته از ایرانشناسان فرانسوی به مطالعات ایرانی دلبستگی یافت. حوزه اصلی تحقیقاتی پروفسور کالمار تاریخ تشیع و تحولات آیینی آن با تأکید بر ایران عصر صفوی تا دوره قاجار ، جغرافیای تاریخی و تاریخ ایران بود. او رساله دکتری خویش را در باره مراسم محرم در ایران تألیف و از آن در دانشگاه پاریس 3 در سال 1975/1354دفاع کرد. سپس به عنوان عضو هیأت علمی و پژوهشگر در پاریس به کار پرداخت. پس از آن محقق و مدتی بعد مدیر بخش ایرانشناسی مرکز ملی تحقیقات فرانسه(CNRS) شد. تمرکز اصلی تحقیقاتی کالمار تحولات آیینی تشیع در ایران از صفویه تا قاجاریه بود و در همین موضوع مقالاتی بدیع و متعدد در نشریه های معتبر و نیز دایره المعارفهای مشهوری همچون چاپ دوم دائره المعارف اسلام (هلند) و دانشنامه ایرانیکا(آمریکا) منتشر کرد. او عضو هیأت تحریریه نشریه معروف Studia Iranica و از اعضای تحریریه رشته انتشاراتی بود که توسط انجمن تاریخ شرق Socie`te d`Histoire de L Orient نشر می یافت.
پروفسور کالمار در سال 1984 گروهی پژوهشی ایجاد کرد که در باره تاریخ جهان اسلام به ویژه جهان ایرانی تحقیق می کردند. یکی از مهمترین اقدامات او در حوزه ایرانشناسی برگزاری نخستین میز گرد بین المللی صفویه شناسی بود. نخستین میزگرد با شرکت صفویه شناسان مشهور دنیا در سال 1989 در پاریس برگزار شد. دومین میزگرد بین المللی صفویه شناسی در پمبروک کالج دانشگاه کمبریج و سومین آنها در دانشگاه ادینبورو برگزار گردید. مجموعه مقالات این میزگردها نشر یافته اند و مقالات میزگرد پاریس به فارسی نیز ترجمه شده است.
فهرستی نسبتاً کامل از آثار پژوهشی پروفسور کالمار در شماره ویژه نشریه زیر که به عنوان جشن نامه او به همت پروفسور ماریا شوپه(CNRS)، پروفسور ماساشی هانه دا(دانشگاه توکیو) و پروفسور میکله برناردینی (دانشگاه ناپل)فراهم آمد، انتشار یافته است:
Eurasian Studies : Journal for Balkan, Eastern Mediterranean, Anatolian, Middle Eastern, Iranian and Central Asian Studies, Volume 1-2(2006).
چکیده‌ای از مقالات
کالمار مقاله مفصل‌تری نیز دارد که باید آن را یکی از جامع‌ترین پژوهش‌ها در موضوع بررسی تاریخ تکوین و حیات آیین‌های شیعی به خصوص عزاداری در ایران عهد صفهوی تا امروز دانست. نام آن مقاله «آیین‌ها و اقتدار تشیع» است و در کتاب ایران صفوی (به کوشش چارلز ملویل) در سال 1996 م منتشر شده است. کالمار در این مقاله که یدالله آقا عباسی آن را به فارسی ترجمه کرده است[۲] ابتدا به بیان چگونگی برگزاری عزاداری پیش از تشکیل حکومت صفوی می‌پردازد. سپس با تأکید بر سکوت و فقر منابع فارسی و اهمیت منحصر به فرد سفرنامه‌های اروپاییان، سیر تکوین و رونق‌یابی و رشد مراسم و آیین‌های عزاداری را در ادوار مختلف صفویه بررسی می‌کند. او با تطبیق جزییات گزارش‌های سفرنامه‌نویسان بر هم، تفاوت روایت‌ها را نشان می‌دهد.
کالمار مراسم شیعی را یکی از ابزارهای مورد استفاده صفویان در ترویج تشیع می‌داند و به غلبه یافتن مراسم عزاداری از دوره ترویج شیعی‌گری اشاره کرده و می‌نویسد:
Page الگو:گفتاورد/styles.css must have content model "شیوه‌نامه آبشاری تمیز" for TemplateStyles (current model is "ویکی‌متن").
از دوره ترویج شیعی‌گری، معمولا روحیه غالب بر مراسم، سوگواری شهادت حضرت علی در بیست و یکم ماه رمضان و از همه بالاتر عزاداری بر قتل امام حسین و سایر شهدای کربلا حداقل در دهه اول محرم بوده است. این مراسم، زمینه توسعه مراسم مذهبی شیعیان را آماده می‌کند. آنها پس از توسعه در منشأ و محیط عربی خود و اشاعه در مناطق ترکی ایرانی (در بین تمام جوامع سنی، غلات شیعی و یا سایر جنبش‌های غیر رسمی) تحت حکومت صفویان تحول عمیق‌تری پیدا کردند. آنها به نوعی عامل شتاب‌دهنده و محرک احساسات رنج‌آلود شدند و به طور وسیعی در بین توده‌های شیعی شایع شدند و توانستند همیشه به عنوان شیوه‌هایی برای رسیدن به هدف‌های سیاسی به کار گرفته شوند.[۳]
سپس به بررسی مراسم شیعی قبل از دوره شاه عباس اول می‌پردازد و از گزارش ممبره به عنوان نخستین گزارش قابل اعتنا درباره تشیع صفوی یاد می‌کند. در ادامه به تاریخ مراسم شیعی در دوره سلطنت شاه عباس می‌پردازد و رشد و گسترش این مراسم را تحت حمایت‌های شخص شاه و بر اساس گزارش‌های سفرنامه‌نویسان روایت می‌کند. به نظر کالمار، توسعه عزاداری در آن مقطع، کاملا متأثر از سیاست‌های حکومت بوده است:
ویژگی‌های عمده در تصور او [شاه عباس] از قدرت، فرمان‌روایی و حق سلطنت را می‌توان در سیاست‌ها او در مورد مراسم عزاداری شیعیان دید. تحت حکومت او، عزاداری‌های ماه محرم که تا آن زمان به وضوح محدود به جنبه‌های خالصانه و عامیانه بود. به مراسم بزرگ کشوری و مذهبی تبدیل شد. همین مطلب در مورد بزرگداشت شهادت علی در 21 ماه رمضان نیز صدق می‌کند.[۴]
او درگیری گروه‌های رقیب «حیدری» و «نعمتی» و جنبه تماشایی و نظامی یافتن آیین‌ها که در دعوت رسمی شاه و دربار از اروپاییان مصداق می‌یافت را از ویژگی‌های مهم عزاداری در آن مقطع می‌داند. در ادامه، کالمار سنت برگزاری عزاداری محرم به مدت 10 روز را متأثر از سنت ایرانی نوروز دانسته و می‌نویسد:
Page الگو:گفتاورد/styles.css must have content model "شیوه‌نامه آبشاری تمیز" for TemplateStyles (current model is "ویکی‌متن").
حداقل از زمانی که شاه عباس پایتخت را به اصفهان منتقل کرد (به تدریج از سال 1005 ق/ 7-1596 م) مراسم محرم در مرکز توجه زندگی اجتماعی مذهبی ایرانیان قرار گرفت. اما اهمیت این مراسم با گسترش عزاداری بر شهادت امام حسین (عاشورا) به 10 روز اول ماه محرم که روزگار قبل از صفویان نبود، یا شواهدی بر وجود آن در دست نیست، تقویت شد. گرچه توضیح قانع کننده‌ای در این مورد در دست نداریم، به نظر خود من مراسم سنتی ایرانی که بر طبق تقویم شمسی برگزار می‌شده، در این مورد بی‌تأثیر نبوده است. همان طور که مسعودی (متوفا به سال 954م) خاطر نشان کرده، نوروز را به طور گسترده‌ای در جهان ترکی ایرانی و در بسیاری از سرزمین‌های اسلامی (عراق، سوریه، مصر، آفریقای شرقی) جشن می‌گرفتنر که هیچ ربطی به سال قمری اسلامی نداشت. نوروز که ریشه در تفکر شاهنشاهی داشت، برای همه ایرانیان به صورت مهمترین جشن سال باقی ماند.[۵]
در ادامه مقاله، به دیگر مراسم شیعی آن دوره نظیر قربانی کردن شتر در عید قربان و عمرکشان اشاره کرده و تغییرات آیین عزاداری در دوره پس از شاه عباس را مرور می‌کند. در بخش پایانی مقاله، کالمار به بررسی جایگاه و کارکرد سیاسی عزاداری عاشورا و موضع علمای معاصر صفویان نسبت به آن و نیز وجوه اجتماعی این مراسم نظیر سنت نذر می‌پردازد.
آثار
مداخل
مقاله‌ها
- "Muharram ceremonies and diplomacy: a preliminary study", Qajar Iran: Political, Social and Cultural Change, Edited by Clifford Edmund Bosworth, Carole Hillenbrand and L. P. Elwell-Sutton, Edinburg, Edingurg University Press, Costa Mesa, Mazda Publishers, 1983, 213-228 p.[۶]
- "Shi`i rituals and power II, the consolidation of Safavid Shi`ism: folklore and popular religion", Safavid Persia: The History and Politics of an Islamic Society, Edited by charles elville, London, I. B. Tauris, 1996,139-190 p.[۷]
- "Shi`i rituals and power: the consolidation of Safavid Shi`ism folklore and popular religion", Safavid Persia, Edited by charles Melville, London, I. B. Tauris, 1996, 139-190 p.[۸]
پایان نامه‌ها
منابع
- مظاهری، محسن حسام، «تراژدی جهان اسلام»، اصفهان، 1397.
- دائرة المعارف بزرگ اسلامی
پی‌نوشت
- ↑ کالمار 1384.
- ↑ کالمار 1370.
- ↑ همان: 39.
- ↑ همان 42.
- ↑ همان: 54.
- ↑ ترجمه عنوان مقاله: «مراسم محرم و دیپلماسی: یک بررسی مقدماتی»
- ↑ ترجمه عنوان مقاله: «مناسک شیعی و قدرت، بخش دوم: تحکیم تشیع صفوی: فرهنگ عامه و دین عامه»
- ↑ ترجمه عنوان مقاله: «مناسک شیعی و قدرت: تحکیم فرهنگ عامیانه و دین عامه پسند تشیع صفوی»