جابر عناصری

جابر عناصری اردبیلی
[[پرونده: |200px]]
زمینهٔ کاری	دکتری فلسفه، شاهنامه‌پژوه، ایران‌شناس و پدر تعزیه‌شناسی آکادمیک ایران
زادروز	1324 اردبیل
پدر و مادر	علی عناصری
مرگ	28 فروردین 1395–71 سال تهران
ملیت	ایرانی
محل زندگی	اردبیل، تهران 2 فرزند (یک پسر و یک دختر)
جایگاه خاکسپاری	بهشت زهرا

جابر عَناصِری (10 اردیبهشت 1324 شمسی در اردبیل - 28 فروردین 1395 در تهران) شاهنامه‌پژوه، ایران‌شناس، تعزیه‌شناس ایرانی و دکترای فلسفه از دانشگاه تهران است.

• «آئین طلب باران و حرمت آن در ایران»، فرهنگ ایران باستان، سال 7، شماره 1، 1348.

• «اسناد و مدارک ویژه شبیه خوانی در تکیه دولت»، گنجینه اسناد، سال 4، شماره 4، زمستان 1373، ص 6 - 10.

• «بحر طویل خوانی: شیوه ای از پتواژگوئی و منظومه خوانی نمایشی در قلمرو شبیه خوانی (در دانه های سخن بر سلک محن)»، شبیه خوانی، گنجینه نمایش های آیینی مذهبی: مجموعه مقالات سمینار پژوهشی تعزیه، ص 186 - 165.

• «بهین سرمشق هنرمندان، نوشنده جام بلا، آقای دشت کربلا»، رسانه دانشگاه، شماره 28، زمستان 1385، ص 91 - 86.
• «پرده خوانی: نمایش مصیبت به روایت تصویر»، سروش، سال 7، شماره 288، 4 خرداد 1364؛ شماره 289، 11 خرداد 1364؛ شماره 290، 18 خرداد 1364؛ شماره 291، 24 خرداد 1364؛ شماره 294، 15 تیر 1364؛ شماره 295، 22 تیر 1364.
• «تجلی آیین و مراسم در قاب آینه دوربین»، عکس، سال 9، شماره 96، اردیبهشت 1374، ص 21 - 18.
• «تجلی قرآن مجید در مجالس شبیه خوانی (تعزیه)»، سروش، شماره 919، 12 دی 1377، ص 64 - 65.
• «تعزیه ایرانی ریشه در سوگ سیاوش دارد»، توسعه، 14 آبان 1382، ص 9.
• «تعزیه، حکایت عشق»، زن روز، شماره 1512، 3 تیر 1374، ص 37.
• «تعزیه: معرفی مجلس سؤال و جواب دهقان یهودی با سید سجاد در کربلا»، ادبستان، سال 3، شماره 11، آبان 1381.
• «تعزیه، موسیقی مذهبی ایران»، انتخاب، 9 اردیبهشت 1378، ص 7.
• تعزیه: نمایش مصیبت، تهران، انتشارات واحد فوق برنامه بخش فرهنگی دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی، 1365، ص 309.
• «تعزیه و مراسم عزاداری در پاکستان»، ترجمه و نوشته جابر عناصری، شبیه خوانی، گنجینه نمایش های آیینی مذهبی: مجموعه مقالات سمینار پژوهشی تعزیه، ص 155- 162
• «تعزیه: وصف معراج انسان با شهر براق عشق»، مشرق، شماره 6، مهر 1374، ص 71 - 67.
• «تعزیه و وقف»، وقف میراث جاویدان، شماره 60، زمستان 1386، ص 112 - 110.
• «تعزیه هنر وقفی ایران و میراث جاویدانی از قلمرو آیین و ایمان»، وقف میراث جاویدن، شماره 3، مهر و آبان و آذر 1372، ص 41 - 38.
• «تعزیه یا نمایش حزن انگیز (به روایت سفرنامه ها)»، سروش، سال 5، شماره 202، 8 مرداد 1362.
• جنگ تعزیه: از مدینه تا مدینه (مجموعه چهل مجلس شبیه خوانی)، به کوشش جابر عناصری، با همفکری و پشتیبانی عبدالرضا زارع اشکوری، تهران، کیومرث، 1381، ص 806.
• «درآمدی بر تجلی سیمای قدیسین و معصومین در نمایش های اسطوره ای - آیینی»، کتاب فصل قاموس، دفتر ششم، بهار 1364.
• «درآمدی بر مجلس قصاص طلبیدن «سواد بن قیس» از رسول خدا (ص)»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 174 - 168.
• درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران، تهران، جهاد دانشگاهی (دفتر مرکزی)، بخش فرهنگی، واحد فوق برنامه، 1366، ص 263.
• «دو مجلس شادی آور شبیه خوانی»، زن روز، شماره 1485 - 1486، 28 آبان 1373، ص 56 - 57.
• «رمضان در فرهنگ مردم اردبیل»، تاریخ و فرهنگ معاصر، سال 3، شماره 11 - 12، پاییز و زمستان 1373، ص 82 - 77.
• «روضه سلطان محمود»، چیستا، شماره 5، 1367 - 1366، ص 425 - 417.
• «زره پوشی در مجالس شبیه خوانی»، کیهان، 14 مرداد 1372، ص 14؛ 21 مرداد 1372، ص 12.
• سلطان کربلا: شرح واقعه عاشورا و آیین های سوگواری اباعبدالله الحسین (ع) در ایران، نگارش متن جابر عناصری؛ نقاشی ها گروه هنرمندان، عکس ها گروه عکاسان، خوشنویسی جلیل رسولی، عبدالصمد صمدی و کاوه اخوین، تهران، زرین و سیمین، 1382، ص 101.
• «شب برات (نیمه شعبان) در آیینه فرهنگ مردم»، همشهری، 7 بهمن 1372، ص 16.
• «سوگنامه حضرت خدیجه (س) و معرفی مجلس عروسی رفتن حضرت فاطمه (س)»، تعزیه: نمایش مصیبت ، ص 145 - 135.
• «شبیه خوانی: درّ یتیم نمایش های ایرانی»، شبیه خوانی، گنجینه نمایش های آیینی مذهبی: مجموعه مقالات سمینار پژوهشی تعزیه، ص 41 - 11.
• شبیه نامه امامزاده واجب التعظیم حضرت سلطانعلی علیه السلام، به کوشش جابر عناصری، تهران، ائلشن، 1382، ص 70.
• شبیه نامه حضرت عبدالعظیم علیه السلام، به کوشش جابر عناصری؛ [برای] اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان ری، تهران، رایزن، 1380، ص 79.
• «شبیه نامه حضرت سیدجلال الدین اشرف»، گیلان نامه: مجموعه مقالات گیلان شناسی، جلد 3، به کوشش محمدتقی پوراحمد جتاجی، رشت، 1371، ص 237 - 181.
• شهادت: مه جبینان گل جمال، چهار مجلس شبیه خوانی برای نوجوانان و جوانان، تهران، وزارت آموزش و پرورش، معاونت پژوهشی، مؤسسه فرهنگی منادی تربیت، 1381، ص 76.
• «ظرایف و دقایق ادبی منظوم و منثور در سرنامه غمنامه ها»، سروش، سال 7، شماره 305، شنبه 30 شهریور 1364.
• «غمنامه دشت بلا معرفی مجلس شبیه خوانی کوچه معمار اردبیل آذربایجان»، آذر مهر، سال 4، شماره 44، خرداد 1374، ص 6 - 7.
• «فرهنگ عامه و تعزیه»، اطلاعات، ضمیمه گلچرخ ویژه ادبیات و هنر آیینی، شماره 4، سه شنبه 23 مهر 1364،
• «قربانی بیگناه: نمایش سوگ خوش فرجام»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 99 - 89.
• «کاربرد آلات و ادوات موسیقی در نسخ و مجالس شبیه خوانی»، فصلنامه آهنگ، سال اول و دوم، شماره 1 - 4، 1367 - 1368.
• «متدولوژی تعزیه»، نمایش، سال اول، شماره 5، 1365.
• «مجلس تعزیه علی امیرالمؤمنین (ع)»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 193 - 180.
• «مجلس تولد امام حسین علیه السلام»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 167 - 161.
• «مجلس شبیه خوانی: حج بدل به عمره نمودن حضرت امام حسین علیه السلام»، وقف میراث جاویدان، شماره 18، تیر و مرداد و شهریور 1377، ص 109 - 106.
• «مجلس هابیل و قابیل (فرزندان آدم (ع) ابوالبشر)»، تعزیه: نمایش مصیبت، تهران، ص 8 - 1.
• «معرفی برخی از نسخ طرفه شبیه خوانی»، گنجینه اسناد، شماره 20 - 19، زمستان 1374، ص 11 - 7.
• «معرفی تعزیه مبعوث شدن پیغمبر (ص)»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 108 - 100.
• «معرفی تعزیه حضرت حمزه سیدالشهداء»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 117 - 109.
• «معرفی تعزیه وهب نصرانی»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 217 - 208.
• «معرفی مجلس تزویج فاطمه زهرا با مولا علی (ع) یا مجلس «نزول زهره»»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 152 - 146.
• «معرفی مجلس تعزیه شهادت امام جعفر صادق (ع)»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 301 - 295.
• «معرفی مجلس حضرت ایوب»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 30 - 39.
• «معرفی مجلس حضرت جرجیس»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 68 - 78.
• «معرفی مجلس حضرت زکریا»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 79 - 88.
• «معرفی مجلس درویش بیابانی و حضرت موسی علیه السلام»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 40 - 59.
• «معرفی مجلس درة الصدف علیه الرحم»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 224 - 241.
• «معرفی مجلس ذبح اسماعیل»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 17 - 29.
• «معرفی مجلس زوار بارگاه امام رضا علیه السلام»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 302 - 309.
• «معرفی مجلس سلیمان و بلقیس»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 60 - 67.
• «معرفی مجلس سؤال و جواب دهقان یهودی از سید سجاد در کربلا»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 262 - 257.
• باز انتشار
• «معرفی مجلس سؤال و جواب دهقان یهودی با سیدسجاد در کربلا»، ادبستان، شماره 35، آبان 1371، ص 42 - 44.
• «معرفی مجلس سوغاتی آوردن شمار برای دخترش»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 218 - 223.
• «معرفی مجلس شهادت جعفر طیار علیه الرحم»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 118 - 133.
• «معرفی مجلس عبدالله بن عفیف علیه الرحم»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 263 - 271.
• «معرفی مجلس ظهیر شامی»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 242 - 249.
• «معرفی مجلس نصب خلافت جناب امیر (ع)»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 153 - 160.
• «معرفی مجلس وفات حضرت فاطمه (س)»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 175 - 179.
• «معرفی مجلس هویه گری جابر بن عبدالله انصاری»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 250 - 256.
• «منظومه خوانی نمایشی»، کیهان، 17 تیر 1372، ص 18؛ 24 تیر 1372، ص 16.
• «موسم رحیل: بحثی درباره چاووشی و چاووشی خوانی»، سروش، سال 5، شماره 204، شنبه 22 مرداد 1362، شماره 205، شنبه 25 مرداد 1362؛ شماره 206، شنبه 5 شهریور 1362؛ شماره 207، شنبه 12 شهریور 1362.
• «موسیقی و تعزیه»، ایران، 20 خرداد 1374، ص 8.
• «مولودی خوانی و عروسی قریش: مجلس عروسی رفتن حضرت فاطمه (س)»، سروش، سال 5، شماره 211، شنبه 9 مهر شهریور 1362.
• «ناز نمرودی: معرفی مجلس افکندن حضرت ابراهیم علیه السلام به آتش»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 16 - 9.
• «نخستین مجلس تعزیه»، سروش، شماره 933، 4 اردیبهشت 1378، ص 24 - 25.
• «نشستی بر سوگ امامزاده سلطانعلی»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 279 - 294.
• «نقش حضرت زینب (س) در مجالس تعزیه»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 202 - 207.
• «نقش موسیقی در تعزیه»، همشهری، 23 تیر 1372، ص 8.
• «نقش ها و نغمه های تعزیه»، ایران، 27 فروردین 1381، ص 10.
• «نگاهی گذرا به مجلس تعزیه مولا علی علیه السلام»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 194 - 201.
• «نگاهی گذرا به مجلس «خروج مختار»، تعزیه: نمایش مصیبت، ص 272 - 278.
• «وقف و سوگواری»، وقف میراث جاویدان، سال 2، شماره 6، تابستان 1373، ص 140 - 144.
• «هنر ایرانی؛ و تأثیر تشیع بر گونه های آن»، شیعه شناسی، شماره 8، زمستان 1383، ص 85 - 114.

به کوشش

• «تعزیه تراژدی در اسلام»، نوشته متین آند، ترجمه شاکه هاروطونیانس، مقابله و تلخیص جابر عناصری، شبیه خوانی، گنجینه نمایش های آیینی مذهبی: مجموعه مقالات سمینار پژوهشی تعزیه، ص 247 - 235.]
• «تعزیه و مراسم عزاداری در پاکستان»، ترجمه و نوشته جابر عناصری، شبیه خوانی، گنجینه نمایش های آیینی مذهبی: مجموعه مقالات سمینار پژوهشی تعزیه، ص 155- 162.
• «تعزیه و مراسم عزاداری در عراق»، نوشته [سید صالح] شهرستانی، تلخیص، تنظیم و بازنویسی جابر عناصری، شبیه خوانی، گنجینه نمایش های آیینی مذهبی: مجموعه مقالات سمینار پژوهشی تعزیه، ص 93 - 103.
• شبیه خوانی، گنجینه نمایش های آیینی مذهبی: مجموعه مقالات سمینار پژوهشی تعزیه، به کوشش جابر عناصری، [تهران]، یازدهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر، 1372، ص 247 + 1.
• شبیه نامه امامزاده صالح الحسنی (ع) رشت (نکته رود-گیلان)، رشت، حرف نو، 1386، ص 80.
• شبیه نامه امامزاده واجب التعظیم حضرت سلطانعلی علیه السلام، تهران، ائلشن، 1382، ص 70.
• شبیه نامه حضرت عبدالعظیم علیه السلام، تهران، رایزن، 1380، ص 79.
• گلواژه های عزا بر گلبرگ های رثا (گلدسته ای از مجالس طرفه و غریبه شبیه خوانی)، تهران، کیومرث، 1379.
• مترجم
• فهرست توصیفی نمایشنامه های مذهبی ایرانی (مضبوط در کتابخانه واتیکان)، گردآورنده نسخ انریکو چرولی، تهیه کنندگان فهرست اتو روسی، السیو بومباچی، ترجمه جابر عناصری، تهران، مؤسسه فرهنگی گسترش هنر، 1368، ص 290.
• مقدمه نویس
• شبیه نامه امامزاده واجب التعظیم حضرت محمدتقی علیه السلام مدفون در رودهن، سروده اصغر شیرمحمدی، با مقدمه جابر عناصری، دماوند، رشد و توسعه، 1385، ص 47.
• مصاحبه شونده
• «عاشورا در ایران ما: گفتگو با جابر عناصری»، مصاحبه از مریم گوشه، ایران، 12 بهمن 1384، ص 12.
• درباره «جابر عناصری»، نوشته سایر محمدی، ایران، 28 اسفند 1384، ص 24.

منابع

• وب سایت مرکز دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی
• وب سایت پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران
• وب سایت بانک اطلاعات نشریات کشور
• وب سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
• وب سایت پرتال جامع علوم انسانی
• وب سایت پایگاه مجلات تخصصی نور
• وب سایت پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز بررسی‌های اسلامی