الرد علی المتعصب العنید: تفاوت میان نسخه‌ها

نویسندهٔ کتاب (م 597 ق)، از اعلام حنبلی مذهب است و نگارش این کتاب را که غالباً از آن با عنوان الرد علی المتعصب العنید المانع من ذم (یا: لعن) یزید یاد می‌شود، در ذی قعدهٔ 580 به فرجام رساند. وی این اثر را در رد کتابی از شیخ عبدالمغیث بن زهیر حربی (م 583 ق)، که معاصر و هم مذهبش بود، نوشت. ابن جوزی در آغاز کتاب می‌گوید در یکی از مجالس موعظه از من دربارهٔ جواز لعن یزید پرسیدند. من گفتم که عالمان پرهیزگار، از جمله امام احمد بن حنبل، لعن او را جایز دانسته‌اند. آنگاه این سخن به شیخ عبدالمغیث رسید و آن را نادرست شمرد و کتابی دربارهٔ یزید نوشت تا او را یاری کند! پس آن کتاب را به من رساند تا اگر بتوانم ردّش کنم (ص 6-8).

 

 

بحث بعدی کتاب دربارهٔ اعمال یزید در دوران خلافتش است. این بحث با چگونگی به قدرت رسیدن یزید آغاز می‌شود و در ادامه بدین مسائل پرداخته شده است: خروج امام حسین -ع- از مکه، فرستادن مسلم به کوفه، ورود آن حضرت به کربلا، شهادت آن حضرت و اصحابش و رخدادهای پس از شهادت (ص 30 - 53). سپس از حملهٔ لشکر یزید به مدینه و مکه سخن رفته و در ادامه به قدح یزید و مدافع او (شیخ عبدالمغیث)، پرداخته شده است. از نکات جالب کتاب این است که ابن جوزی می‌گوید: هیچکس، حتی عوام، راضی به بیعت با یزید نبودند؛ اما مردم از ترس جانشان سکوت کردند (ص 68 و 71). همچنین می‌گوید: «ویژگی‌های امام و شرط‌های امامت در حسین -علیه‌السلام - جمع بود و در این باره هیچکس از معاصرانش به پای او نمی‌رسید» (ص 69)، و نیز می‌گوید: نه تنها امام حسین، بلکه افرادی که مقامشان پایینتر از او بود، مانند عبدالرحمان بن ابی بکر و عبدالله بن عمر و عبدالله بن زبیر و عبدالله بن عباس، از یزید به خلافت شایسته‌تر بودند (ص 70). متن کتاب در صفحهٔ 88 به پایان می‌رسد و در حدود یک سوم این مقدار پاورقی‌های توضیحی مصحح کتاب است. بنابراین اصل کتاب مختصرتر از این مقدار و در حدود شصت صفحه است. برای تحقیق بیشتر دربارهٔ این کتاب رجوع شود به: اهل البیت علیهم السلام فی المکتبة العربیة، ص 192 - 197؛ محمّد تقی دانش پژوه، فهرست کتابخانهٔ اهدائی آقای سید محمد مشکوة به کتابخانهٔ دانشگاه تهران (تهران، دانشگاه تهران، 1335)، ج 3، ص  1319-1326.