تعزیه: آیین و نمایش در ایران

تعزیه: آیین و نمایش در ایران، کتابی است درباره تعزیه که توسط پیتر جی‌. چلکووسکی‌ نوشته شده است.

تعزیه: آیین و نمایش در ایران
برگرداننده	داود حاتمی‌
به کوشش	پیتر جی‌. چلکووسکی‌
ناشر	سازمان‌ مطالعه‌ و تدوین‌ کتب‌ علوم‌ انسانی‌ دانشگاه‌ها (سمت‌)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
محل نشر	تهران‌
تاریخ نشر	1389
شابک	‎978-964-459-974-3
تعداد صفحات	375
موضوع	تعزیه
زبان	فارسی

درباره کتاب

این کتاب، در بیست فصل ابعاد مختلف تعزیه را مورد بررسی قرار می‌دهد و در واقع چاپ دوم کتابی است که نزدیک به هجده سال پیش با عنوان مقاله آغازین آن، تعزیه، هنر بومی پیشرو ایران، انتشار یافت و مورد پسند پژوهشگران قرار گرفت. اهمیت عمده کتاب در این است که تا این تاریخ، یگانه اثر آکادمیایی بین‌المللی در تعزیه‌شناسی است که در قالب مجموعه مقالاتی به قلم بیست تن از پژوهشگران معتبر و نامدار ایرانی و خارجی، به ابعاد مختلف و متنوع این پدیده نمایشی بی‌مانند بومی پرداخته است؛ خواننده وقتی کتاب را مرور می‌کند دامنه گسترده کار را بهتر درمی‌یابد. با توجه به پیچیده بودن موضوع، نه تنها دست‌اندکاران تئاتر نظیر کارگردانان، تهیه‌کنندگان، منتقدان و کارشناسان بلکه مردم‌شناسان، موسیقی‌دان، تاریخ‌نگاران، جامعه‌شناسان و نویسندگان تاریخ هنر از چندین کشور از 28 مرداد تا 2 شهریور 1355 شمسی، برای تبادل نظریات و اطلاعات گرد هم آمدند؛ این کتاب، ثمره کوشش‌های آن کنفرانس است.

مقدمه کتاب

از نیم سده نوزدهم کوشش هایی برای مطالعه پدیده تعزیه، تنها نمایش بومی جهان اسلام به عمل آمد. پس از جنگ جهانی دوم، کسانی که می‌خواستند تئاتر را از تطاول مداوم سینما و تلویزیون به قلمرو آن مصون دارند، با اقتباس از شکل‌های آسیایی برای رهایی تئاتر به آسیا روی آوردند، اما در جستارشان ایران را نادید انگاشتند. تعزیه حتی در کشور خود ایران، در جریان سده بیستم از جانب بسیاری کسان مورد توجه قرار نگرفت و آیینی فاقد ارزش و نمایشی خام تعبیر شده است. جشن هنر شیراز در تابستان 1355 شمسی، به منظور جبران این نقص و در عین حال نجات تعزیه از نسیان، همایش بین‌المللی تعزیه را به مدیریت فرخ غفاری تشکیل داد. افزون بر مباحث و قرائت مقالات، بهترین گروه‌های تعزیه از مناطق مختلف به مدت ده روز در حسینیه مشیر و روستای کوچک کفترک، نزدیک شیراز، نمایش دادند. نمایشگاهی نیز از موضوعات مرتبط با تعزیه، نظیر طرح‌ها و عکس‌هایی از «تکایا» (نمایش‌خانه‌ها)، البسه، وسایل بازی، نسخه‌ها، فیلم‌هایی از مراسم محرم و تعزیه‌خوانی‌ها و اشیاء مختلفی که علی‌الرسم در تظاهرات محرم مورد استفاده قرار می‌گرفت نیز برپا گردید.

فصل‌های کتاب

فصل اول

تعزیه: نمایش بومی پیشرو ایران (چلکووسکی)

فصل دوم

تحلیل از تعزیه عروسی قاسم (ع) (همایونی)

فصل سوم

ابعاد فرهنگی قراردادهای نمایشی در تعزیه‌ ایرانی (بیمن)

فصل چهارم

جنبه‌های نشانه‌شناختی تعزیه (ویرث)

فصل پنجم

دگرگونی و تحول در ادبیات و موسیقی تعزیه (شهیدی)

فصل ششم

تعزیه و هنرهای آن (پیترسون)

فصل هفتم

تعزیه و آیین‌های سوگواری در ایران قبل از اسلام (یارشاطر)

فصل هشتم

تعزیه و فلسفه‌ آن (بکتاش)

فصل نهم

اقامه تعزیه: اطلاعاتی مقدماتی برای پژوهشی جامع (کالمار)

فصل دهم

ملاحظاتی چند در مقایسه‌ بین مراسم تعزیه‌ ایرانی و «نمایش مصائب و آلام مسیح» (فول کین یونی)

فصل یازدهم

تأثیر تئاتر اروپایی و نفوذ روش‌های نمایش آن در تعزیه (محجوب)

فصل دوازدهم

تعزیه از دیدگاه تئاتر غرب (ممنون)

فصل سیزدهم

منابع ادبی تعزیه (الول ـ ساتن)

فصل چهاردهم

صور خیال قالبی در تعزیه (هنوی)

فصل پانزدهم

مرثیه‌سرایی در عهد قاجار (اقبال)

فصل شانزدهم

مرثیه در اشعار سندی (شیمل)

فصل هفدهم

تعزیه‌دار در هند (جعفری)

فصل هجدهم

تشیع و مراسم عاشورا در لبنان (مزاوی)

فصل نوزدهم

آیین‌های محرم در آناتولی ترکیه (آند)

فصل بیستم

کتاب‌شناسی (چلکووسکی)

منابع

• سازمان اسناد رسمی و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

• شبکه جامع کتاب گیسوم