حکیم الهی قمشهای: تفاوت میان نسخهها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''آیة | '''آیة الله محی الدین میرزا مهدی الهی قمشهای''' یکی از حکیمان و شاعران معاصر ایرانی بود. | ||
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | {{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | ||
| نام = آیة اللّه محی الدّین میرزا مهدی الهی قمشهای | | نام = آیة اللّه محی الدّین میرزا مهدی الهی قمشهای | ||
خط ۷: | خط ۷: | ||
| زمینه فعالیت = | | زمینه فعالیت = | ||
| ملیت = | | ملیت = | ||
| تاریخ تولد = | | تاریخ تولد =۱۲۸۳ ه. ش | ||
| محل تولد =اصفهان | | محل تولد =اصفهان | ||
| والدین = | | والدین = | ||
| تاریخ مرگ = | | تاریخ مرگ =۱۳۵۲ ه.ش | ||
| محل مرگ = | | محل مرگ = | ||
| علت مرگ = | | علت مرگ = | ||
خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
}} | }} | ||
==زندگینامه== | ==زندگینامه== | ||
حکیم، ادیب، عارف، شاعر و مترجم نامور حضرت آیة | حکیم، ادیب، عارف، شاعر و مترجم نامور حضرت آیة الله محی الدین میرزا مهدی الهی قمشهای در سال ۱۲۸۳ ه. ش. در «قُمشه» از توابع اصفهان متولد شد. پدرانش از سادات بحرین بودند که در زمان نادر شاه به ایران آمده و در قمشه سکونت گزیدند. دروس مقدماتی را در زادگاه خود فرا گرفت و سپس راهی اصفهان و بعد مشهد گردید و به تحصیل و تکمیل دانش پرداخت و پس از سپری کردن دوران تحصیل به تهران آمد و به عنوان استاد دانشگاه الهیات به تدریس فلسفه و دیگر علوم اسلامی پرداخت و در کنار تدریس و تهذیب نفوس و تربیت شاگردان به تدوین آثار ارزشمند علمی پرداخت و سرانجام در ۲۵ اردیبهشت سال ۱۳۵۲ شمسی مطابق با ۱۲ ربیع الثانی ۱۳۹۳ قمری در حالی که به کار علمی و تحقیق مشغول بود از دنیا رحلت فرمود. | ||
==آثار علمی و ادبی شاعر== | ==آثار علمی و ادبی شاعر== | ||
آثار علمی و ادبی حکیم الهی قمشهای را میتوان به سه دسته تقسیم کرد: | آثار علمی و ادبی حکیم الهی قمشهای را میتوان به سه دسته تقسیم کرد: | ||
۱- آثار فلسفی و عرفانی شامل «حکمت الهی»، که متضمن شرح فصوص الحکمة منسوب به فارابی است. «توحید هوشمندان»، «رساله در سیر و سلوک عارفان». | |||
۲- آثار دینی و مذهبی شامل ترجمهی قرآن کریم که به علت اشتمال بر نکات مهم تفسیر به «خلاصة التفاسیر» شهرت یافته است. ترجمه و شرح صحیفهی سجادیه (ع)، ترجمه ادعیه مفاتیح الجنان، تصحیح و تحشیه (پاورقی) تفسیر ابو الفتوح رازی. | |||
۳- آثار شعری و ادبی شامل «نغمههای الهی» مشتمل بر متن خطبهی همام از نهج البلاغه بر وزن خسرو و شیرین. «نغمهی حسینی» در شرح زندگانی و [[شهادت]] [[حسین بن علی (ع)]] که بر وزن مخزن الاسرار نظامی نوشته شده و قطعه مناجات آن حضرت با شاهد یکتای عالم از قطعات برجسته کتاب است. «نغمه عشاق» مجموعه غزلیات، قصاید، رباعیات و ترجیعات الهی است که نقطهی کمال شعری اوست. <ref>کوچه مهر؛ ص ۹ و۱۰.</ref> | |||
==اشعار== | ==اشعار== | ||
خط ۱۰۳: | خط ۱۰۳: | ||
{{ب| کشتهی حق جامهی تن بردرید|جانش به گلزار ابد برپرید }} | {{ب| کشتهی حق جامهی تن بردرید|جانش به گلزار ابد برپرید }} | ||
{{ب| کشتهی حق هستی مطلق شود|نیست فنا باقی بالحق شود <ref>نغمهی حسینی؛ ص | {{ب| کشتهی حق هستی مطلق شود|نیست فنا باقی بالحق شود <ref>نغمهی حسینی؛ ص ۳۷.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
===کربلا کجاست=== | ===کربلا کجاست=== | ||
خط ۱۲۷: | خط ۱۲۷: | ||
{{ب| رونق دیر و حرم از کربلاست|جلوهی باغ ارم از کربلاست }} | {{ب| رونق دیر و حرم از کربلاست|جلوهی باغ ارم از کربلاست }} | ||
{{ب| هر که سر انداخت در این آستان|گشت سرافراز به هر دو جهان <ref>همان؛ ص | {{ب| هر که سر انداخت در این آستان|گشت سرافراز به هر دو جهان <ref>همان؛ ص ۷۶.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}}{{شعر}} | {{پایان شعر}}{{شعر}} | ||
{{ب| خیمه زد آن شاه چو در کربلا|با همه اصحاب و سپاه ولا }} | {{ب| خیمه زد آن شاه چو در کربلا|با همه اصحاب و سپاه ولا }} | ||
خط ۱۵۹: | خط ۱۵۹: | ||
{{ب| شب همه شب زیست به فکر و حساب|صبح سیه تافت بر او آفتاب }} | {{ب| شب همه شب زیست به فکر و حساب|صبح سیه تافت بر او آفتاب }} | ||
{{ب| بعد سخنها و بسی فکر و شور|نفس کشیدش به ره ظلم و جور <ref>همان؛ ص | {{ب| بعد سخنها و بسی فکر و شور|نفس کشیدش به ره ظلم و جور <ref>همان؛ ص ۷۷.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
=== شب عاشورا === | ===شب عاشورا=== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۲۰۸: | خط ۲۰۸: | ||
{{ب| نیست روا کانجم شبگرد و ماه|خواب و بر او دیدهی شاه و سپاه }} | {{ب| نیست روا کانجم شبگرد و ماه|خواب و بر او دیدهی شاه و سپاه }} | ||
{{ب| برشدی از ناله ز شب تا سحر|نغمهی عشّاق به عَیوق بر <ref>همان؛ ص | {{ب| برشدی از ناله ز شب تا سحر|نغمهی عشّاق به عَیوق بر <ref>همان؛ ص ۸۴- ۸۵.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
خط ۲۱۸: | خط ۲۱۸: | ||
{{ب| خاست حسین بن علی در صلوة|با خطر و خوف سپاه عصاة }} | {{ب| خاست حسین بن علی در صلوة|با خطر و خوف سپاه عصاة }} | ||
{{ب| وه چه نمازی به سر کوی عشق|با صف | {{ب| وه چه نمازی به سر کوی عشق|با صف عشاق و هیاهوی عشق }} | ||
{{ب| وه چه نمازی همه سوز و گداز|ناز و نیازی به شه بینیاز }} | {{ب| وه چه نمازی همه سوز و گداز|ناز و نیازی به شه بینیاز }} | ||
خط ۲۳۲: | خط ۲۳۲: | ||
{{ب| چون شه دین داد سلام نماز|گشت سعید بن وفا سرفراز }} | {{ب| چون شه دین داد سلام نماز|گشت سعید بن وفا سرفراز }} | ||
{{ب| پاک روانش ز جهان روی تافت|وز الم تیر به | {{ب| پاک روانش ز جهان روی تافت|وز الم تیر به جنت شتافت <ref>همان؛ ص ۱۱۰.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
خط ۳۱۶: | خط ۳۱۶: | ||
{{ب| کفر و گنه را خط باطل کشم|کشتی اسلام به ساحل کشم }} | {{ب| کفر و گنه را خط باطل کشم|کشتی اسلام به ساحل کشم }} | ||
{{ب| تا دهم از غصّه به محشر نجات|امّت پیغمبر ختمی صفات <ref>همان؛ ص | {{ب| تا دهم از غصّه به محشر نجات|امّت پیغمبر ختمی صفات <ref>همان؛ ص ۱۲۹- ۱۳۰.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{| style="margin: 0 auto; " | |||
{| | |||
| class="b" |<span class="beyt"> چون که در افتاد شه بیمعین</span> | | class="b" |<span class="beyt"> چون که در افتاد شه بیمعین</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
خط ۳۶۵: | خط ۳۳۷: | ||
| class="b" |<span class="beyt"> وای بر آیین تو ای سنگدل</span> | | class="b" |<span class="beyt"> وای بر آیین تو ای سنگدل</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt">ای ز تو | | class="b" |<span class="beyt">ای ز تو ذرات جهان تنگدل </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> نالهی زینب دل او کرد زار</span> | | class="b" |<span class="beyt"> نالهی زینب دل او کرد زار</span> | ||
خط ۴۸۴: | خط ۴۵۶: | ||
{{ب| شرح چنین حال بر اهل حرم|سوخت قلم را که نگردد رقم }} | {{ب| شرح چنین حال بر اهل حرم|سوخت قلم را که نگردد رقم }} | ||
{{ب| گر قلم این سوی عنان کش زند|بر دو جهان نقش وی آتش زند <ref>همان؛ ص | {{ب| گر قلم این سوی عنان کش زند|بر دو جهان نقش وی آتش زند <ref>همان؛ ص ۱۳۴.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}}<br /> | {{پایان شعر}}<br /> | ||
===خطبهی امام | ===خطبهی امام سجاد=== | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۵۰۱: | خط ۴۷۳: | ||
{{ب| گوش بدان شاه نکرد آن شریر|بود ز بس غَرّه به تاج و سریر }} | {{ب| گوش بدان شاه نکرد آن شریر|بود ز بس غَرّه به تاج و سریر }} | ||
{{پایان شعر}}<br />'''حضرت | {{پایان شعر}}<br />'''[[زین العابدین «ع»|حضرت سجاد (ع)]] در خطبهای مفصل و مشروح در مسجد [[شام]]، مقامات عالیهی آل علی (ع) را بیان فرمود و خلق را از جلالت خویش آگاه کرد:''' | ||
{ | {| style="margin: 0 auto; " | ||
| class="b" |<span class="beyt"> گفت پس از حمد و ثنای خدا</span> | | class="b" |<span class="beyt"> گفت پس از حمد و ثنای خدا</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
خط ۵۳۲: | خط ۴۹۵: | ||
{ | {| style="margin: 0 auto; " | ||
| class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید انَا بْنُ الصَفا</span> | |||
| class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید انَا بْنُ | |||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt">قبلهی دین کعبهی اهل وفا </span> | | class="b" |<span class="beyt">قبلهی دین کعبهی اهل وفا </span> | ||
خط ۵۵۲: | خط ۵۰۲: | ||
| class="b" |<span class="beyt"> قبله منم کعبه منم حج منم</span> | | class="b" |<span class="beyt"> قبله منم کعبه منم حج منم</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt">خسرو دین شاه | | class="b" |<span class="beyt">خسرو دین شاه متوج منم </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> عمره منم طوف منم حق منم</span> | | class="b" |<span class="beyt"> عمره منم طوف منم حق منم</span> | ||
خط ۵۶۰: | خط ۵۱۰: | ||
| class="b" |<span class="beyt"> زمزم عشق آبروی روی من</span> | | class="b" |<span class="beyt"> زمزم عشق آبروی روی من</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt">سعی صفا | | class="b" |<span class="beyt">سعی صفا سر منی سوی من </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> زادهی طاها شهِ اسراستم <ref>منظور شب اسراء است.</ref> </span> | | class="b" |<span class="beyt"> زادهی طاها شهِ اسراستم <ref>منظور شب اسراء است.</ref> </span> | ||
خط ۵۶۸: | خط ۵۱۸: | ||
| class="b" |<span class="beyt"> زمزم عشقم به صفا محفلم</span> | | class="b" |<span class="beyt"> زمزم عشقم به صفا محفلم</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt"> | | class="b" |<span class="beyt">سر منایم، عرفات دلم </span> | ||
|} | |} | ||
{ | {| style="margin: 0 auto; " | ||
| class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید شناسا شوید</span> | | class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید شناسا شوید</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt">جهد کنید از پی عیسی شوید </span> | | class="b" |<span class="beyt">جهد کنید از پی عیسی شوید </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> نوح منم آدم | | class="b" |<span class="beyt"> نوح منم آدم اول منم</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt">شش صحف وحی | | class="b" |<span class="beyt">شش صحف وحی مأؤل منم </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> موسی و عیسای ملک | | class="b" |<span class="beyt"> موسی و عیسای ملک فر منم</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt">روح قدس بنده و قیصر منم </span> | | class="b" |<span class="beyt">روح قدس بنده و قیصر منم </span> | ||
خط ۶۰۲: | خط ۵۳۷: | ||
| class="b" |<span class="beyt"> در فلک عشق مسیحا ستم</span> | | class="b" |<span class="beyt"> در فلک عشق مسیحا ستم</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt">طور | | class="b" |<span class="beyt">طور تجلی گه موسا ستم </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> محرم و احرام و حرم خانهام</span> | | class="b" |<span class="beyt"> محرم و احرام و حرم خانهام</span> | ||
خط ۶۱۰: | خط ۵۴۵: | ||
| class="b" |<span class="beyt"> نور خدا شمس هدایت منم</span> | | class="b" |<span class="beyt"> نور خدا شمس هدایت منم</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt"> | | class="b" |<span class="beyt">حجت حق هادی امت منم </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> روح القدس محرم اجلال من</span> | | class="b" |<span class="beyt"> روح القدس محرم اجلال من</span> | ||
خط ۶۱۸: | خط ۵۵۳: | ||
{ | {| style="margin: 0 auto; " | ||
| class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید بدانید هان</span> | | class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید بدانید هان</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
خط ۶۶۰: | خط ۵۷۸: | ||
| class="b" |<span class="beyt">صور منم محشر کبری منم </span> | | class="b" |<span class="beyt">صور منم محشر کبری منم </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> | | class="b" |<span class="beyt"> جنت فردوسم و رضوان رخم</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt">خلد برین بزمِ ملک پاسخم </span> | | class="b" |<span class="beyt">خلد برین بزمِ ملک پاسخم </span> | ||
خط ۶۷۰: | خط ۵۸۸: | ||
{ | {| style="margin: 0 auto; " | ||
| class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید که من کیستم</span> | | class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید که من کیستم</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
خط ۶۹۸: | خط ۶۰۱: | ||
| class="b" |<span class="beyt">بر سر شاهان حق افسر منم </span> | | class="b" |<span class="beyt">بر سر شاهان حق افسر منم </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> معنی تورات و زبور | | class="b" |<span class="beyt"> معنی تورات و زبور حقم</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt">مظهر قرآن و ظهور | | class="b" |<span class="beyt">مظهر قرآن و ظهور حقم </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> قاب دو قوسم | | class="b" |<span class="beyt"> قاب دو قوسم فَتَدَلاسْتَم</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt">این همه لایند من | | class="b" |<span class="beyt">این همه لایند من الاسْتَم </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> خضر منم رهبر آب حیات</span> | | class="b" |<span class="beyt"> خضر منم رهبر آب حیات</span> | ||
خط ۷۱۲: | خط ۶۱۵: | ||
| class="b" |<span class="beyt"> طائر قدسم ملک رحمتم</span> | | class="b" |<span class="beyt"> طائر قدسم ملک رحمتم</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt">هر دو جهان زیر پر | | class="b" |<span class="beyt">هر دو جهان زیر پر همتم </span> | ||
|} | |} | ||
{ | {| style="margin: 0 auto; " | ||
| class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید نژاد مرا</span> | | class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید نژاد مرا</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
خط ۷۶۰: | خط ۶۴۶: | ||
| class="b" |<span class="beyt"> من کیام ای مردم بیعقل و دین</span> | | class="b" |<span class="beyt"> من کیام ای مردم بیعقل و دین</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt">قائمه | | class="b" |<span class="beyt">قائمه عزت عرش برین </span> | ||
|- | |- | ||
| class="b" |<span class="beyt"> خارجیام خواند یزید از عناد</span> | | class="b" |<span class="beyt"> خارجیام خواند یزید از عناد</span> | ||
خط ۷۶۸: | خط ۶۵۴: | ||
{ | {| style="margin: 0 auto; " | ||
| class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید منم در نسب</span> | | class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید منم در نسب</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
خط ۸۰۱: | خط ۶۷۸: | ||
{{ب| آن که سرش رفت به شهر و دیار|بر سر نی در کف قوم شرار }} | {{ب| آن که سرش رفت به شهر و دیار|بر سر نی در کف قوم شرار }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{| | {| style="margin: 0 auto; " | ||
| class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید انَا ابْنُ الْشَهید</span> | | class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید انَا ابْنُ الْشَهید</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
خط ۸۱۹: | خط ۶۹۶: | ||
{{ب| آن که غمش شعله بر افلاک زد|داغ ابد بر جگر خاک زد }} | {{ب| آن که غمش شعله بر افلاک زد|داغ ابد بر جگر خاک زد }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{| | {| style="margin: 0 auto; " | ||
| class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید انَا ابْنُ الْغَریب</span> | | class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید انَا ابْنُ الْغَریب</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
خط ۸۴۱: | خط ۷۱۸: | ||
{{ب| گشت شهید آن شه قدسی صفات|تشنهلب اندر لب شطّ فرات }} | {{ب| گشت شهید آن شه قدسی صفات|تشنهلب اندر لب شطّ فرات }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{| | {| style="margin: 0 auto; " | ||
| class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید انَا ابْنُ الْحُسَیْن</span> | | class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید انَا ابْنُ الْحُسَیْن</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
خط ۸۵۲: | خط ۷۲۹: | ||
| class="b" |<span class="beyt"> گشت شهید آن شه قدسی صفات</span> | | class="b" |<span class="beyt"> گشت شهید آن شه قدسی صفات</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
| class="b" |<span class="beyt">تشنهلب اندر لب | | class="b" |<span class="beyt">تشنهلب اندر لب شط فرات </span> | ||
|} | |} | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۸۶۷: | خط ۷۴۴: | ||
{ | {| style="margin: 0 auto; " | ||
| class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید منم کز نفاق</span> | | class="b" |<span class="beyt"> گر نشناسید منم کز نفاق</span> | ||
| style="width:2em;" | | | style="width:2em;" | | ||
خط ۹۰۷: | خط ۷۷۱: | ||
<br /> | <br /> | ||
== منبع == | ==منبع== | ||
* [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=700738&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دانشنامهی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج | *[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=700738&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دانشنامهی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج ۲، ص: ۱۰۹۲-۱۱۰۱.] | ||
==پی نوشت== | ==پی نوشت== |