محتشم کاشانی‌: تفاوت میان نسخه‌ها

شمس الشعرای کاشانی، حسان العجم، <ref>حسان العجم: این لقب معمولا برای شعرایی به کار می‌رود که در منقبت و مرثیه یا مضامین دینی سخن گفته‌اند. در ادب فارسی نخستین بار «خاقانی» بدان ملقب شد.</ref> مولانا سیّد کمال الدّین علی فرزند خواجه میر احمد کاشانی متخلّص به محتشم، شاعر اوایل عهد صفوی و از معاصرین شاه طهماسب صفوی است. در حدود سال 905 ه ق. در کاشان متولّد شد، نزدیک به 91 سال زیست و به سال 996 هجری در زادگاه خود، رخت به سرای باقی برد. محتشم، پس از تحصیل مقدمات علوم زمان خود به «شعربافی» پرداخت که در اشعار عدیده‌ای به این حرفه‌ی خود اشاره کرده است.

 

 

 

ترکیب‌بند محتشم: به گفته اسکندر بیک منشی، زمانی که محتشم قصیده‌ای در مدح پری خان خانم (دختر شاه طهماسب) سرود و خبر آن به شاه طهماسب رسید، وی را به سرودن اشعاری در مدایح و مراثی اهل بیت عصمت تشویق کرد. <ref>تاریخ ادبیات ایران، دکتر صفا؛ ج 5، بخش دوم، ص 793 و 794.</ref>

 

پس از این تشویق، محتشم، ابتدا در استقبال از هفت بند ملا حسن کاشی ترکیب‌بندی در مدح حضرت علی (ع) سرود <ref>همانجا.</ref> و سپس شبی در عالم رؤیا به خدمت امام علی (ع) رسید و امام از او خواست تا در مصیبت حسین (ع) مرثیه‌ای بسراید با این مطلع

 

«باز این چه شورش است که در خلق عالم است» <ref>ریحانة الادب؛ ج 5، ص 226 و 227.</ref>

 

 

 

 

'''مراثی:'''

 

 

 

{{پایان شعر}}

{{ب| یکباره جامه در خُم گردون به نیل زد <ref>جامه در نیل زدن: کنایه از عزادار بودن.</ref> |چون این خبر به عیسی گردون <ref>عیسی گردون: مراد خورشید است چون جایگاه خورشید در آسمان چهارم است و معنی بیت این است که چون خبر شهادت حضرت امام حسین (ع) به آسمان رسید خورشید جامه‌ی تیره پوشید و عزادار گردید.</ref> نشین رسید }}  

{{ب| ای چرخ! غافلی که چه بیداد کرده‌ای‌وز کین چه‌ها درین ستم آباد <ref>ستم آباد: کنایه از جهان.</ref> کرده‌ای }}

{{ب| بر طعنت <ref> طعنت: سرزنش.</ref> این بس است که بر عترت رسول‌بیداد کرده خصم و تو امداد کرده‌ای }}

{{ب| ای زاده‌ی زیاد! نکرده‌ست هیچ‌گاه‌نمرود <ref> نمرود: پادشاهی که حکم کرد حضرت ابراهیم را در آتش اندازند.</ref> این عمل که تو شدّاد <ref>شدّاد: شدّاد پسر عاد و او پادشاهی بود جابر که ادّعای خدایی می‌کرد و بهشتی ساخت و آن را به نام جدّش ارم نام نهاد.</ref> کرده‌ای }}

{{ب| کام یزید داده‌ای از کشتن حسین‌بنگر که را به قتل که دلشاد کرده‌ای }}

{{ب| بهر خسی <ref>خسی: اشاره به یزید بن معاویه.</ref> که بار درخت شقاوت است‌در باغ دین چه با گل و شمشاد کرده‌ای }}

{{ب| با دشمنان دین نتوان کرد آنچه توبا مصطفی و حیدر و اولاد کرده‌ای }}

{{ب| حلقی که سوده‌ی لعل لب خود نبی بر آن‌آزرده‌اش به خنجر بیداد کرده‌ای }}

{{ب| ترسم ترا دمی که به محشر در آورنداز آتش تو دود به محشر برآورند  }}

{{ب| خاموش «محتشم» که دل سنگ آب شدبنیاد صبر و خانه‌ی طاقت خراب شد }}

{{ب| خاموش «محتشم» که از این حرف سوزناک‌مرغ هوا و ماهی دریا کباب شد }}

{{ب| خاموش «محتشم» که از این شعر خون چکان‌در دیده اشک مستمعان خون ناب «6» شد }}

{{ب| خاموش «محتشم» که ازین نظم گریه خیزروی زمین به اشک جگرگون «7» خضاب شد }}

{{ب| خاموش «محتشم» که فلک بس که خون گریست‌دریا هزار مرتبه گلگون حباب شد }}

{{ب| خاموش «محتشم» که ز سوز تو آفتاب‌از آه سرد ماتمیان ماهتاب شد }}

{{ب| خاموش «محتشم» که ز ذکر غم حسین‌جبریل را از روی پیمبر حجاب شد }}

{{ب| تا چرخ سفله «8» بود خطایی چنین نکردبر هیچ آفریده جفایی چنین نکرد «9» }}  

{{پایان شعر}}

{{ب| بنال ای دل که دیگر ماتم آمدبگری ای دیده کایام غم آمد }}

{{ب| گل غم سرزد از باغ مصیبت‌جهان را تازه شد داغ مصیبت }}

{{ب| جهان گردید از ماتم دگرگون‌لباس تعزیت پوشیده گردون }}

{{ب| ز باغ غصّه کوه از پا فتاده‌زمین را لرزه بر اعضا فتاده  }}

{{پایان شعر}}

دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: 804-