در حال ویرایش خطبه

'''خطبه'''،خطابه و سخنانى است آشکار که [[خطیب]] در برابر دیگران ایراد مى‌کند.مانند خطبۀ جمعه،خطبۀ عید،خطبۀ نماز باران و خطبه هنگام کسوف.معمولا مشتمل بر حمد و ثناى الهى و توصیه به تقوا و مواعظ دیگر است.خطبه‌هایى که امیران و خلفا و واعظان مى‌خواندند،از این قبیل است.به آن،خطابه هم گفته مى‌شود.
<br />
{|
|خطبۀ شب‌شکن عابد و زینب در شام
|
|به گلستان خزان دیدۀ حق سامان داد
|}

==نقش خطبه در نهضت عاشورا==


در نهضت [[عاشورا]]، یک سرى خطابه‌ها و سخنرانیها توسّط [[حسین بن على (ع)|سیدالشهدا]](ع)، [[زین العابدین «ع»|امام سجاد(ع)]]، [[زینب (ع)|حضرت زینب(س)]] و یاران امام انجام گرفته که در کتب تاریخى و روایى ثبت است و اغلب تعیین‌کننده بوده است،چه آنها که پیش از عاشورا و در طول راه و در خود مکّه بوده،چه خطبه‌هایى که روز عاشورا ایراد شده و چه آنچه از زبان اسیران آزاده در [[کوفه]] و شام صادر شده است. خطبه‌هاى سیدالشهدا(ع) و نیز خطبۀ امام سجاد(ع) در مجلس [[یزید]]، همچنین خطابۀ زینب کبرى در کوفه و دمشق، معروفترین آنهاست. خطبه‌هاى امام، اغلب در مجموعه‌هایى که سخنان آن حضرت را گرد آورده،آمده است. <ref>همچون:بلاغة الحسین،ادب الحسین و حماسته،نهج الشهادة،الصحیفة الحسینیّه،موسوعة کلمات الامام الحسین،سخنان حسین بن على از مدینه تا کربلا و کتابهایى مثل بحار الأنوار،کشف الغمّه و...</ref> 

محتواى اینگونه خطبه‌ها که در معرفى دین راستین و افشاى چهرۀ دشمنان اهل بیت و تبیین مظلومیّت عترت پیامبر«ص»است،از ارزشمندترین اسناد تاریخى است که هم خطّمشى سید الشهدا(ع) را در حادثۀ عاشورا بیان مى‌کند،و هم عمق معرفت خاندان او و حمایت آگاهانۀ آنان را از راه حق.

<br />
{|
|خطبه یعنى اعتراض آتشین
|
|خطبه یعنى درد زین العابدین
|-
|خطبه یعنى همچو زینب استوار
|
|با تبسّم ایستادن پایدار
|-
|خطبه یعنى تشنگى آموختن
|
|در کنار آب،لب را دوختن
|-
|خطبه یعنى با خدا ساغر زدن
|
|در جنون پیمانۀ آخر زدن
|-
|خطبه یعنى زن،حریم پاکى است
|
|جلوه‌اى از حجب و از بى‌باکى است
|-
|آنکه مست از بادۀ تلخ شب است
|
|آشنا کى با صداى زینب است؟ <ref>بهروز سپید نامه،کیهان 73/5/6.</ref>
|}

==مطلع برخی از خطبه‌های سیدالشهدا(ع)==
هنگام خروج از مکّه به سوى عراق: «خطّ الموت على ولد آدم مخطّ القلادة على جید الفتاة...» <ref>اعیان الشیعة،ج 1،ص 593.</ref>

پس از برخورد با سپاه [[حرّ بن یزید ریاحى|حرّ]] در«[[ذو حسم]]»:«ایّها النّاس!...انّى لم اقدم على هذا البلد حتّى اتتنى کتبکم و قدمت علىّ رسلکم ان اقدم الینا انّه لیس علینا امام...». <ref>مقتل الحسین،خوارزمى،ج 1،ص 231.</ref>

همان هنگام:«انّه قد نزل من الأمر ما قد ترون و انّ الدّنیا قد تغیّرت و تنکّرت و ادبر معروفها...الا ترون الى الحقّ لا یعمل به و الى الباطل لا یتناهى عنه...». <ref>بحار الأنوار،ج 44،ص 387.</ref>

در منزلگاه [[بیضه]]،خطاب به یاران خویش و سپاه حرّ:«ایّها النّاس!انّ رسول اللّه«ص»قال:من رأى سلطانا جائرا مستحلاّ لحرم اللّه،ناکثا لعهد اللّه مخالفا لسنّة رسول اللّه...الا و انّ هؤلاء قد لزموا طاعة الشیطان و ترکوا طاعة الرّحمن...». <ref>موسوعة کلمات الامام الحسین،ص 360.</ref>

شب عاشورا،خطاب به اصحاب خویش:«اثنى على الله احسن الثناء و احمده على السرّاء و الضرّاء...امّا بعد،فانّى لا اعلم اصحابا اوفى و لا خیرا من اصحابى و لا اهل بیت ابرّ و لا اوصل من اهل بیتى فجزاکم الله عنّى خیرا...». <ref>الکامل فى التاریخ،ابن اثیر،ج 2،ص 559.</ref>

صبح عاشورا،خطاب به سپاه دشمن: «الحمد للّه الّذى خلق الدّنیا فجعلها دار فناء و زوال،متصرّفة باهلها حالا بعد حال فالمغرور من غرّته و الشقىّ من فتنته...». <ref>مناقب،ابن شهر آشوب،ج 4،ص 100،بحار الأنوار،ج 45،ص 5.</ref>

خطاب به سپاه کوفه، آنگاه که نزدیک اردوى امام آمده بودند: «ایّها الناس!اسمعوا قولى و لا تعجّلونى حتّى اعظکم بما لحقّ لکم علىّ...امّا بعد،فانسبونى فانظروا من انا؟ثمّ ارجعوا الى انفسکم و عاتبوها،فانظروا هل یحلّ لکم قتلى و انتهاک حرمتى؟!الست ابن بنت نبیّکم«ص»و ابن وصیّه و ابن عمّه...». <ref>بحار الأنوار،ج 5،ص 6،اعیان الشیعة،ج 1،ص 602.</ref>

روز عاشورا،خطابه به نیروهاى [[عمر سعد|ابن سعد]]:«تبّا لکم ایّتها الجماعة و ترحا،أ فحین استصرختمونا ولهین متحیّرین فاصرخناکم مؤدّین مستعدّین،سللتم علینا سیفا فى رقابنا و حششتم علینا نار الفتن...الا و انّ الدّعىّ بن الدّعىّ قد رکّز بین اثنتین،بین السلّة و الذلّة و هیهات منّا الذّلّة...». <ref>نفس المهموم،ص 131 ،مقتل خوارزمى،ج 2،ص 7.</ref>

==مطلع خطبه‌هایی دیگر==
خطبۀ حضرت زینب در کوفه خطاب به مردم:«امّا بعد،یا اهل الکوفة!یا اهل الختل و الغدر،فلا رقأت الدّمعة و لا هدأت الرّنّة،انّما مثلکم کمثل الّذى نقضت غزلها من بعد قوّة انکاثا...». <ref>بحار الأنوار،ج 45،ص 109.</ref>

خطبۀ [[ام کلثوم]]،دختر امیر المؤمنین،خطاب به کوفیان:«یا اهل الکوفة سوأة لکم،ما لکم خذلتم حسینا و قتلتموه و انتهبتم امواله و ورثتموه و سبیتم نسائه و نکبتموه...». <ref>همان،ص 112.</ref>

خطبۀ پرشور زینب کبرى(ع) در مجلس یزید:«أ ظننت یا یزید حیث اخذت علینا اقطار الأرض و آفاق السّماء فأصبحنا نساق کما تساق الأسارى انّ بنا على اللّه هوانا...امن العدل یا بن الطّلقاء تخدیرک حرائرک و امائک و سوقک بنات رسول الله«ص» سبایا؟...». <ref>اعلام النساء،ج 2،ص 504،حیاة الامام الحسین،ج 3،ص 378.</ref>

خطبۀ شورانگیز افشاگر امام سجاد(ع) در مجلس یزید در شام:«ایّها الناس!اعطینا ستّا و فضّلنا بسبع:اعطینا العلم و الحلم و السّماحة و الشجاعة...فمن عرفنى فقد عرفنى و من لم یعرفنى انبأته بحسبى و نسبى،انا ابن مکّة و منى،انا ابن زمزم و الصّفا...». <ref>مقتل خوارزمى،ج 2،ص 69،بحار الأنوار،ج 45،ص 174.</ref>

==منبع==

*[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=654837&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، قم، معارف، ج1، ص 161-164.]

==پی‌نوشت==
<references />
[[رده:آیین‌ها]]
[[رده:مراسم‌ها]]
[[رده:تاریخ]]
[[رده:وقایع و رخدادها]]