علی اکبر (ع): تفاوت میان نسخه‌ها

علی بن حسین بن علی بن ابی‏طالب علیهم السلام ملقب به علی‌اکبر است. پدرش حسین بن علی (ع) و مادرش لیلا دختر ابومُرّه نوه مسعود بن عامر ثقفی است. مادر لیلا میمونه دختر ابوسفیان و از بنی‏ امیه است. <ref>تاریخ خلیفة بن خیاط، ص145؛ الطبقات الکبری، ج5، ص53.</ref> لیلا از زنان شریف و بزرگوار عصر خویش بود. در باره تاریخ تولد و سن علی‌اکبر (ع) اختلاف وجود دارد اما به مدد قرائن می‏توان به طور تقریبی حدس زد که ایشان در چه سالی به دنیا آمده و به هنگام شهادت در روز عاشورا چند سال داشته است. منابع متفق القول نقل کرده‏ اند که امام سجاد (ع) درسال 38 هجری به دنیا آمده و در عاشورای سال 61 هجری 23 سال داشته‏ اند. <ref>کتاب نسب قریش، ص53.</ref> از طرف دیگر اکثر منابع آورده‏اند علی‏بن حسین (ع) که مادرش لیلا نام داشت و توسط مُرَّة بن منقذ عبدی در کربلا به شهادت رسید، علی‌اکبر بوده است. <ref>تسمیه من قتل مع الحسین (ع)، ص150؛ الطبقات الکبری، ص53؛ کتاب نسب قریش، ص57؛ انساب الاشراف، ج2، ص497؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص160؛ الاخبار الطوال، ص256؛ مروج الذهب، ج3، ص61؛ مقاتل الطالبیین، ص77؛ مقتل الحسین طبرانی، ص38؛ شرح الاخبار، ج3، ص152.</ref>

1- در شبی که والی مدینه، امام حسین (ع) را برای بیعت کردن با یزید دعوت کرد، او همراه دیگر افراد بنی‏هاشم پدرش را تا خانه ولید بن عتبة بن ابی‏سفیان همراهی نمود و همان‌جا به پاسداری از جان پدر پرداخت. <ref>مناقب آل ابی‌طالب، ج3، ص88.</ref>

2- آن‌گاه که امام حسین (ع) از بیعت با یزید امتناع ورزید و به سوی مکه حرکت کرد، علی‌اکبر بر همراهی با پدر و ایثار و جان‏بازی در راه به ثمر رسیدن اهداف و آرمان‏های والای پدرش را پذیرفت. <ref>الاخبار الطوال، ص220 ؛ الفتوح، ج5، ص45.</ref>

3- همراهی با کاروان از مکه به سوی کوفه. <ref>انساب الاشراف، ج3، ص160 ؛ ترجمة الامام الحسین (ع)، ص67.</ref>

4- هنگامی که خبر شهادت مسلم بن عقیل و هانی بن عروه به امام رسید، علی‌اکبر سخن از بازگشت گفت و این که مردم کوفه اهل غدر و خیانت و بی‌وفایی هستند. <ref>ترجمة الامام الحسین (ع)، همانجا.</ref>

 

 

 

 

6- هنگامی که امام (ع) شبانه با عمر بن سعد دیدار داشت، پسرش علی‌اکبر نیز همراهش بود. <ref>فرهنگ جامع سخنان امام حسین(ع)، ص43.</ref>

 

7- در شب عاشورا هم‌صدا با دیگر بنی‏هاشم واصحاب امام، آمادگی خود را در دفاع از پدر اعلام کرد. <ref>وقعة الطف، ص198؛ ارشاد، ص238.</ref>

8- در روز عاشورا با عمل شجاعانه خویش این آمادگی را اثبات نمود و نخستین شهید بنی‏هاشم بود که به میدان شتافت. <ref>الاخبار الطوال، ص256؛ ارشاد، ج2، ص239.</ref> سید بن‌ طاووس <ref>اللهوف، ص47.</ref> ‌می‌نویسد: ” فَاسْتَأَذَن‌َ اَباه‌ُ فِی‌الْقِتال‌ِ فَأَذِن‌َ لَه‌ُ “تا اجازه‌ خواست‌ امام بی‌درنگ‌ اذنش‌ داد و گفت‌ برو، اما با چشمانی‌ به‌ حالت‌ نیم‌خفته‌ و مأیوسانه‌ به‌ او نظر افکند. چند قدمی‌ پشت‌ سر او رفت‌ و رو به ‌آسمان‌ کرد و عرض‌ کرد: ”اَلّلهُّم‌َ اشْهَدْ عَلی هؤُلاءِ الْقَوْم‌ِ فَقَدْ بَرَزَ اِلَیهِم‌ْ غُلام‌ٌ اَشْبَه‌ُ النّاس‌ِ خَلْقاً وَ خُلْقاً وَ مَنْطِقاً ِلرَسوُلِک‌َ مُحَمَّدٍ . . . “ <ref>الفتوح، ج5، ص114.</ref> خداوندا! شاهد باش‌ که‌ جوانی‌ به‌ جانب‌ ایشان‌ رهسپار است‌ که‌ در صورت‌ و سیرت ‌و گفتار شبیه‌ترین‌ مردم‌ به‌ پیامبر توست و ما هرگاه‌ مشتاق‌ دیدار پیامبرت‌ بودیم‌ به‌چهره‌ او می‌نگریستیم‌. امام حسین (ع) آن‌گاه این آیه را تلاوت فرمود: ” اِن‌َّ اللهَ اصْطَفی‌' آدَم‌َ وَ نوُحاً وَ آل‌َ اِبْراهیم‌َ وَ آل‌َ عِمْران‌َ عَلَی‌ الْعالَمین‌َ ذُرِّیة‌ً بَعْضُها مِن‌ْ بَعْض‌ٍ وَاللهُ سَمیع‌ٌ عَلیم‌ٌ “ <ref>الفتوح، ج5، ص114. با اشاره به آیه33-34 سوره آل عمران.</ref> به‌ حقیقت‌ خداوند آدم‌ و نوح‌ و خاندان‌ ابراهیم‌ و خاندان‌ عمران‌ را بر جهانیان‌ برگزید. فرزندانی‌ هستند برخی‌ از نسل‌ برخی‌ دیگر و خداوند بر همه‌ شنوا و داناست.

علی‌اکبر پی‌درپی‌ بر دشمن‌ حمله‌ می‌برد و در حالی‌ که‌ ‌ رجز می‌خواند، به‌ نبرد پرداخت. بر اساس روایت ابومخنف و طبری، علی‌اکبر مبارزی شجاع است که بی‏باکانه در میدان نبرد، ضمن رجزخوانی، شعار ذلت‏ستیزی را سر داده و خویشاوندی با پیامبر (ص) را برتر از همه پیوندها دانسته است. او هم چنین موضع خود را با شعار و رجز بیان می‏کند و آرزوی آنان که سعی در تسلیم نمودن امام حسین (ع) را دارند، به یأس و ناامیدی مبدل می‏سازد.

 

 

من‌ علی،‌ پسرحسین‌ پسرعلی هستم‌. به‌ خانه‌ خدا سوگند ما به‌ پیامبر نزدیک‌تر هستیم‌.

 

گروهی‌ بر او حمله‌ کردند و از هر سو ضربات‌ شمشیر بر علی‌اکبر فرود آمد. او نیز به‌ جنگ‌ پرداخت‌ و زد‌وخورد سخت‌ و خونینی‌ انجام‌ داد. تشنگی‌ مفرط‌ او را آزار می‌داد. یک‌ بار نزد پدر برگشت‌ و گفت‌: ”یا اَبَة الْعَطَش‌ُ قَدْ قَتَلَنی‌ وَ ثِقْل‌ُ الْحَدیدِ فَذاَجْهَوَنی‌ فَهَل‌ْ اِلی شَرْبَة‌ٍ مِن‌َ الْماء سَبیل‌ٌ؟“ <ref>الفتوح، ج5، ص114.</ref> پدر جان‌! تشنگی‌ مرا کشت‌ وسنگینی‌ سلاح‌ توانم‌ را برد. آیا می‌توان‌ آبی‌ را به‌دست‌ آورد؟  

 

 

این‌ سخن،‌ جانِ‌ اباعبدالله را آتش‌ زد و فرمود: فرزندم‌! زمانی‌ کوتاه‌ نیز بجنگ. چه‌ زود است‌ که‌ جدّ خود محمد (ص) را دیدار کنی‌ تا با قدحی‌ لبریز از نوشیدنی‌ که‌ پس‌ از آن‌ هرگز تشنگی‌ نیابی‌، تو را سیراب‌ کند. علی‌اکبر به‌ سوی‌ میدان‌ برگشت‌ و دست‌ از جان‌ شسته‌ آماده‌ شهادت‌ شد. حمله‌ بسیار شدیدی‌ را آغاز نمود و پس ‌از به‌ خاک‌ افکندن‌ چند تن، غافلگیرانه‌ هدف‌ نیزه‌ مُرّة‌ بن‌ مُنقِذ بن نُعمان عَبْدی از قبیله عبدالقیس‌ قرار گرفت‌ و به‌ زمین‌ افتاد <ref>الطبقات الکبری، ج5، ص102؛ الاخبار الطوال، ص256.</ref> و فریاد زد: پدرجان‌! بر تو باد سلام‌، اینک‌ این‌ جدّم‌ رسول‌ خداست‌ که‌ به‌ تو سلام‌ می‌رساند و می‌فرماید: زود به ‌سوی‌ ما بشتاب‌. سپس‌ آهی‌ کشید و جان‌ داد. دشمن‌ اطراف‌ او را محاصره‌ کرده‌ و با شمشیرهای‌ خود بر پیکر بی‌جان‌ او ضربه‌ وارد می‌کردند. قساوت و بی‌رحمی دشمن نسبت به او چنان است که پس از افتادن از اسب، بدنش را قطعه قطعه کردند. <ref>وقعة الطف، ص243؛ تاریخ طبری، ج5، ص446؛ اللهوف، ص47؛ مقتل الحسین خوارزمی، ج2، ص31؛ مناقب آل ابی‌طالب، ج4، ص34.</ref>  

 

 

 

 

سپس گفت: خدایا! برکات‌ زمین‌ را از اینان‌ باز دار و ایشان‌ را سخت‌ پراکنده‌ ساز و به‌ راه‌های‌گوناگون‌ بیفکن‌ و والیان‌ را هرگز از آنان‌ راضی‌ مدار. آنان‌ ما را خواندند تا یاری‌مان‌ کنند. چون‌ پاسخ‌ دادیم‌ ستم‌کردند و ما را کشتند. امام‌ او را به‌ سینه‌ چسباند تا جان‌ داد. آنگاه خطاب‌ به‌ عمر بن‌ سعد فرمود: ” یابن‌َ سَعْد! قَطَع‌َ اللّه‌ُ رَحِمَک‌َ کما قَطَعْت‌َ رَحِمی“ <ref>اللهوف، ص47؛ اعلام الوری، ص242؛ بحار الانوار، ج35، ص33؛ مقتل الحسین مقرم، ص324؛ مقتل الحسین خوارزمی، ج2، ص31؛ ابصار العین فی انصار الحسین (ع)، ص53.</ref> ای‌ پسر سعد! خداوند نسل‌ تو را قطع‌ کند چنان‌ که‌ نسل‌ مرا از این‌ فرزندم‌ قطع‌ کردی.  

 

 

حمید بن‌ مسلم‌ نقل‌ می‌کند: زنی‌ را دیدم‌ که‌ از خیمه‌ بیرون‌ آمد و در حالی‌ که‌ می‌دوید، با صدای‌ اندوهناکی ‌می‌گفت‌: پسر برادرم‌! عزیزم‌! تا بر کشته‌ برادرزاده‌اش‌ رسید و خود را بر روی‌ بدن‌ پاره‌پاره‌ علی‌اکبر افکند. امام حسین (ع)‌، دست‌ خواهرش‌ زینب‌ را گرفت‌ و او را به‌ خیمه‌ باز گرداند و به‌ عده‌ای‌ از جوانان بنی‌هاشم فرمود‌: بروید وبرادرتان‌ را به‌ خیمه‌ شهدا بیاورید! <ref>وقعة الطف، ص243؛ تاریخ طبری، ج5، ص446؛ الطبقات الکبری، ج5، ص102؛ الاخبار الطوال، ص256؛ کتاب نسب قریش، ص57؛ الفتوح، ج5، ص114-115؛ شرح الاخبار، ج3، ص152-153؛ مقاتل الطالبیین، ص115-116؛ ارشاد، ج2، ص239.</ref>   

 

 

شهادت مظلومانه علی‌اکبر باعث گریستن امام حسین (ع) بر جنازه‏اش و بی‌تابی حضرت زینب شد. <ref>برای گزارش کامل به میدان رفتن و شهادت علی اکبر ر.ک : وقعة الطف، ص243؛ تاریخ طبری، ج5، ص446؛ الطبقات الکبری، ج5، ص102؛ الاخبار الطوال، ص256؛ کتاب نسب قریش، ص57؛ الفتوح، ج5، ص114-115؛ شرح الاخبار، ج3، ص152-153؛ مقاتل الطالبیین، ص115-116؛ ارشاد، ج2، ص239.</ref>

 

 

درباره ویژگی‌های علی‌اکبر (ع‌) نوشته‏اند: او در صورت و سیرت و بیان به رسول اکرم ‌(ص) شباهت داشت و در وقار، متانت و گشاده‌رویی به کمالاتی دست یافت. احترامی که برای پدر قائل بود، از روابط پدر و فرزندی فراتر می‌رفت، زیرا در تمامی مراحل زندگی مطیع امر آن امام بود. جامع‌ترین و بهترین سخن در خصوص معرفی فضایل او همان بیانات امام حسین ‌(ع‌) است که وقتی جوانش عازم میدان نبرد بود، به زبان جاری ساخت و او را در خُلق، خَلق و منطق و بیان به جدش رسول اکرم ‌(ص) تشبیه نمود و اندوه خود را به خاطر مفارقت او اعلام کرد و بر قاتلانش نفرین فرستاد. ارزش معنوی این جوان تا به آن اندازه است که پدر بزرگوارش با آن مقام عصمت و امامت، زندگی پس از او را فنا و مرگ و زیستن با او را حیات واقعی می‌داند.

 

 

در زیارت رجبیه از او نام برده شده و در زیارت ناحیه مقدسه به وی به عنوان اول شهید از خاندان رسالت سلام داده و همچنین قاتل او را نفرین و از او بیزاری می‏جوید:” السَّلامُ عَلَیکَ یا اَوَّلَ قَتیلٍ مِن نَسلِ خَیرِ مِن سُلالَةِ اِبراهیمَ الخَلیلِ صَلَّی اَللهُ عَلَیکَ وَ عَلَی اَبیکَ اِذ قالَ فیکَ قَتَلَ اللهُ قَوماً قَتَلُوکَ یا بُنَی ما اَجرَ أهُم عَلَی الرَّحمنِ وَ عَلَی اِنتِهاکِ حُرمَةِ الرَّسُولِ عَلَی ‌الدُّنْیا بَعْدَک‌َ الْعَفا کَاَنّی بِکَ بَینَ یدَیکَ ماثِلاً وَ لِلکافِرینَ قائِلاً:  

 

 

سلام بر تو ای اولین کشته شده از نسل بهترین سلسله، از خاندان ابراهیم خلیل. درود خدا بر تو و بر پدرت باد که درباره تو گفت: فرزندم‌! خدا بکشد قومی‌ که‌ تو را کشتند. اینان‌ چه‌ بسیار بر خدا و هتک‌ حریم‌ رسول‌ خدا گستاخ‌ گشته‌اند، پس‌ از تو، خاک‌ بر سر دنیا. علی بن حسین خطاب به کافران رجز می‏خواند و می‏گفت: ”من‌ علی،‌ پسرحسین‌ پسرعلی هستم‌. به‌ خانه‌ خدا سوگند که ما به‌ پیامبر نزدیک‌تر و سزاوارتر هستیم‌. با نیزه زخمی‏تان می‏کنم تا آنجا که نیزه به خود بپیچد. با ضربه‌ شمشیر به شما می‏زنم و به این وسیله از پدرم‌ حمایت‌ می‌کنم‌. ضربه‌ جوانی‌ از خاندان‌ هاشم‌ و علی که بر شما فرود می‏آید. به‌ خدا سوگند فرزند بی‌ریشه‌ نمی‌تواند بر ما حکومت‌ کند“. تو بدانچه دوست داشتی رسیدی و پروردگارت را ملاقات کردی. من شهادت می‏دهم که تو به خدا و رسولش سزاوارتری. تو فرزند رسول خدایی و فرزند حجت او و امین اویی. خدا قاتل تو مُرّة‌ بن‌ مُنقِذ بن نُعمان عَبْدی و کسانی را که همراه او در قتل تو شرکت کردند و بر تو تلاش نمودند، لعنت کند و خوار بسازد. خداوند آنان را داخل جهنم که بازگشتگاه بسیار بدی است، می‏کند. خداوند ما را از دیدارکنندکان و رفیقان و همراهان تو و از هم‏نشینان جد، پدر، عمو، برادر و مادر مظلومه‏ات قرار دهد و از قاتلان تو بیزاری می‏جویم و به خدا پناه می‏برم و از خداوند در زندگی جاوید همنشینی با تو را می‏طلبم و از دشمنان تو که منکران حق تو بوده‏اند، بیزاری می‏جویم و به خدا پناه می‏برم. سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد.